Ο Δεκάλογος της Καταστροφής του Ασφαλιστικού Τομέα

Πριν από οτιδήποτε άλλο, η μείωση στις συντάξεις που φέρεται να ετοιμάζει η τρικομματική κυβέρνηση θα αποτελεί κοινωνικό δράμα, δείχνοντας ότι η επιλογή των Μνημονίων είναι σαν τον «δρόμο με τις λεύκες»: εφιάλτης δίχως τέλος. Ταυτόχρονα, όμως, θα ισοδυναμεί με τη μεγαλύτερη κωλοτούμπα που έχει κάνει μέχρι τώρα ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος είναι πολύ αμφίβολο κατά πόσον σήμερα θα ήταν πρωθυπουργός, αν ένα χρόνο πριν δεν τον είχαν ψηφίσει μαζικά οι συνταξιούχοι, που είχαν επιδείξει μια ασυνήθιστα συμπαγή εκλογική προτίμηση προς το κόμμα του. Ο λόγος ήταν πολύ απλός: πέραν της επαναδιαπραγμάτευσης του Μνημονίου, η πιο απτή προεκλογική εξαγγελία του Α. Σαμαρά αφορούσε την αποκατάσταση των αδικιών στους χαμηλοσυνταξιούχους και την επαναφορά των συντάξεων στα προηγούμενά τους επίπεδα.

Η σχετική μάλιστα υπόσχεση δεν είχε δοθεί μόνο τον παλιό... καλό καιρό που ο κύριος Σαμαράς πρώτος ανέμιζε την αντι-μνημονιακή σημαία, όπως για παράδειγμα τον Ιούλιο του 2010, με αφορμή την ψήφιση του αντι-ασφαλιστικού τερατουργήματος του ΠΑΣΟΚ. Ο πρόεδρος της ΝΔ είχε υποσχεθεί να ανακουφίσει τα «τιμημένα γηρατειά» ακόμη και τον Απρίλιο του 2013, στις 22 Απριλίου συγκεκριμένα, στο πλαίσιο των εξαγγελιών που έμειναν γνωστές ως «Ζάππειο 3». Η αποκατάσταση των πολύ χαμηλών συντάξεων και των πολυτεκνικών επιδομάτων ήταν η πρώτη και σημαντικότερη εξαγγελία του, που πολύ σύντομα βρήκε τη θέση που της άρμοζε, δίπλα στις άλλες υποσχέσεις για εξασφάλιση του 13ου και 14ου μισθού, αποζημίωση των ομολογιούχων-φυσικών προσώπων που είχαν πληγεί από την ανταλλαγή των ομολόγων (που η ΝΔ πριν έναν μήνα είχε ψηφίσει!) και πολλά άλλα.

Έτσι φτάνουμε στην άνοιξη του 2013, έναν χρόνο μετά τις σχετικές καθησυχαστικές και ιδιαίτερα αποτελεσματικές σε εκλογικό επίπεδο εξαγγελίες, με μια νέα οριζόντια μείωση των συντάξεων να θεωρείται απλώς θέμα χρόνου. Κοινή παραδοχή, δε, αποτελεί ότι αυτή τη φορά θα θιγούν όσοι έμειναν ανεπηρέαστοι ή σχεδόν ανεπηρέαστοι από τις μέχρι σήμερα περικοπές: οι χαμηλοσυνταξιούχοι των 500 και 600 ευρώ, με το ατράνταχτο επιχείρημα ότι αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία (όπως φαίνεται στον πίνακα που παραθέτουμε) και μια μείωση των 50 ή 100 ευρώ θα αποδώσει σημαντικά. Προφανώς, πρόκειται για μια παραδοχή που ξεχειλίζει κυνισμού, αποκαλύπτοντας το αδίστακτο πρόσωπο της τρικομματικής κυβέρνησης που, αντί να επανεξετάσει την πολιτική που ακολουθεί μπροστά στο γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συνταξιούχων αμείβεται με ψίχουλα, βλέπει αυτή τη δυστυχία ως πηγή δημοσιονομικής ωφέλειας.

Η στοχοποίηση των χαμηλών συντάξεων θα έχει ένα τρομερό κοινωνικό κόστος, λόγω τού ότι από αυτή την κατηγορία δεν περισσεύει για αποταμίευση ή σπατάλες ούτε ένα ευρώ. Άρα, αν κοπούν οι συντάξεις κατά 50 ευρώ, τότε κατά 50 ευρώ θα μειωθούν τα έξοδα φαγητού ή οι δαπάνες για φάρμακα ανθρώπων που δεν έχουν καμιά άλλη πηγή εισοδήματος. Δεδομένης ωστόσο της οριακής κατάστασης στην οποία ζουν οι συνταξιούχοι επί χρόνια (όχι τώρα μόνο), η μείωση των συντάξεων την οποία ήδη εξετάζει η Τρόικα Εσωτερικού θα σημάνει νέα φτώχεια και εξευτελισμό των απόμαχων, που θα πρέπει να ζητιανεύουν για να ζήσουν. Επίσης θα σημάνει και μείωση του προσδόκιμου ζωής!

Τα καμπανάκια του κινδύνου για τις συντάξεις έχουν ηχήσει με τον πιο επίσημο τρόπο. Κατ’ αρχάς, από τον ίδιο τον Υπουργό Οικονομικών, Γιώργο Στουρνάρα, ο οποίος, σε συνέντευξη που έδωσε στη ΝΕΤ στις 9 Μαΐου, προέβη στην ακόλουθη, γεμάτη υπονοούμενα δήλωση που έστρωνε το έδαφος για μείωση στις συντάξεις: «Η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι θα επιβάλει φόρο δύο τοις χιλίοις σε επιχειρήσεις, ώστε να αποφευχθεί η μείωση των συντάξεων. Μέτρο που το πήραμε αλλά δεν το εφαρμόσαμε. Φέτος τα καταφέραμε με άλλους τρόπους. Καλύψαμε το κενό και δεν μειώσαμε τις συντάξεις του ΟΑΕΕ. Ελπίζω να τα καταφέρουμε και του χρόνου», δήλωσε ο Υπουργός, κάνοντας σαφές ότι δεν πρέπει να θεωρείται καθόλου μα καθόλου βέβαιο πως οι συντάξεις των ελεύθερων επαγγελματιών θα παραμείνουν ακόμη και στο σημερινό, απαράδεκτα χαμηλό επίπεδο.

Το δεύτερο καμπανάκι κινδύνου, μένοντας μόνο στα επίσημα, ήχησε από την τριμηνιαία έκθεση που εκδίδει το γραφείο προϋπολογισμού της Βουλής, όπου παρακολουθείται η εκτέλεσή του και εν γένει η πορεία των δημόσιων οικονομικών. Εκεί λοιπόν, χωρίς περιστροφές, αναφέρεται πως «η αύξηση των ελλειμμάτων των ασφαλιστικών ταμείων μπορεί να οδηγήσει σε νέες περικοπές συντάξεων». Την αίσθηση ότι κάτι μαγειρεύεται στην πλάτη των ασφαλισμένων άφησε επίσης και η προσπάθεια της κυβέρνησης να περάσει, μέσα από το πολυνομοσχέδιο που ψηφίστηκε πρόσφατα, μείωση των συντάξεων του ΟΑΕΕ κατά 35%. Επρόκειτο για μια εντελώς ανήθικη και ανέντιμη προσπάθεια, που θα είχε τελεσφορήσει αν δεν μεσολαβούσε το μίνι αντάρτικο του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Β. Βενιζέλου απέναντι στον πρωθυπουργό Α. Σαμαρά, που ως επίδικο φυσικά έχει τη νομή της εξουσίας και τη διανομή των καρεκλών, και όχι τα συμφέροντα των συνταξιούχων.

Έλλειμμα 2,5 δισ. ευρώ

Δεν υπάρχει, λοιπόν, αμφιβολία πως μια νέα μείωση των συντάξεων είναι προ των πυλών. Στη βάση της έχει τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ασφαλιστικά ταμεία, όπως αποτυπώνονται σε ένα συνολικό έλλειμμα ύψους 2,5 δισ. ευρώ και για τον ΕΟΠΥΥ επιπλέον 1,5 δισ.

Στη βάση της έχει επίσης την άσχημη κατάσταση των δημόσιων οικονομικών, η οποία, σε αντίθεση με το κλίμα ευφορίας που επιχειρεί να δημιουργήσει η κυβέρνηση, ώστε να περιθωριοποιήσει την ογκούμενη δυσφορία, είναι πανθομολογούμενη. Αναφέρει, για παράδειγμα, στο κεφάλαιο με τίτλο Τα φορολογικά έσοδα αποκλίνουν, η τριμηνιαία έκθεση του γραφείου προϋπολογισμού της Βουλής: «Η πορεία των καθαρών εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού εξακολουθεί να είναι σημαντικά αρνητική, καθώς αυτά σημείωσαν πτώση κατά 6,3% σε ετήσια βάση στα 10,7 δισ. ευρώ στο πρώτο τρίμηνο του 2013, από αύξησή τους κατά 2,9% στο πρώτο τρίμηνο του 2012».

Σε αυτό το πλαίσιο επιδείνωσης του δημοσιονομικού προβλήματος, ακόμη και ανθηρή να ήταν η κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων, δεν θα γλίτωναν τις περικοπές, μιας και θα λειτουργούσαν σαν αμορτισέρ της δημοσιονομικής προσαρμογής, αναλαμβάνοντας να απορροφήσουν το κόστος των μειούμενων φορολογικών εσόδων. Το γεγονός ότι η κατάστασή τους δεν είναι ανθηρή, όπως είναι εμφανές, οξύνει ακόμη περισσότερο τη συζήτηση για τα οικονομικά προβλήματα των ταμείων. Κοινό τους χαρακτηριστικό είναι πως όλα, μα όλα αυτά τα προβλήματα προκλήθηκαν από τη σημερινή οικονομική πολιτική. Δηλαδή οι συνταξιούχοι γίνονται ήδη ζητιάνοι και θα γίνουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό λόγω των Μνημονίων και της Τρόικας, που ευθύνονται για το βούλιαγμα των ταμείων. Κι αντί, έστω κι αυτή την ύστατη ώρα που γίνονται ορατές δια γυμνού οφθαλμού οι συνέπειες της πολιτικής τους, να την εγκαταλείψουν, ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ υπόσχονται ακόμη μεγαλύτερες δόσεις από το ίδιο θανατηφόρο φάρμακο.

Δέκα είναι οι άμεσες αιτίες που οδήγησαν τα ασφαλιστικά ταμεία στην άκρη του γκρεμού, δίνοντας την αφορμή στην τρικομματική κυβέρνηση να εμφανίζει ως επιβεβλημένη και αναπόφευκτη μια νέα μείωση των συντάξεων – την πολλοστή που έχει επιβληθεί από το 2010. Συγκεκριμένα, η ύφεση της Οικονομίας, η αύξη­ση της ανεργίας, η επέκταση των ελαστικών μορφών εργασίας, η εξάπλωση της ανασφάλιστης εργασίας, η εισοδηματική πολιτική, η μείωση των εργοδοτικών εισφορών, η μετακίληση στα ταμεία του κόστους αλλεπάλληλων προγραμμάτων εθελούσιων εξόδων προσωπικού, η ασυνέπεια του κράτους, η κρατική αφαίμαξη και, τέλος, το δημογραφικό πρόβλημα.

Όλοι αυτοί οι λόγοι, με διαφορετική ένταση ο καθένας, έχουν οδηγήσει σε χρεοκοπία το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα, που μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένας άταφος νεκρός, και φέρνουν πολύ κοντά μια νέα μείωση συντάξεων πέραν αυτής που ίσχυσε από 1η Ιανουαρίου 2013 (μειώνοντας κατά 5% τις συντάξεις από 1.001 έως 1.500 ευρώ, κατά 10% τις συντάξεις από 1.501 έως 2.000 ευρώ κ.ο.κ.), η οποία ενδέχεται να ξεκινήσει από τα επικουρικά ταμεία και τα εφάπαξ που παίρνουν πολλοί κλάδοι.

Οι Δέκα Αιτίες της Καταστροφής

• Οικονομική Ύφεση: Με βάση στοιχεία του κρατικού προϋπολογισμού και της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, η Ελλάδα μέχρι το τέλος του 2013 θα έχει χάσει το 1/4 του ΑΕΠ της σε σχέση με το 2007. Η πτώση του ΑΕΠ κατ’ έτος έχει ως εξής: 2008: -0,2%, 2009: -3,2%, 2010: -3,5%, 2011: -7,1%, 2012: -6,4% και 2013: -4,5%. Αυτή η θεαματική πτώση του ΑΕΠ, που μπορεί να συγκριθεί με τις χειρότερες υφέσεις του 20ου αιώνα, δίνει στην Ελλάδα το θλιβερό προνόμιο να διεκδικεί την τρίτη μεγαλύτερη ύφεση τα τελευταία 100 χρόνια και την πρώτη σε διάρκεια, ξεπερνώντας ακόμη και τη μεγάλη ύφεση των ΗΠΑ του 1929.

Το ασφαλιστικό ταμείο που υπέστη τη μεγαλύτερη επιβάρυνση λόγω της ύφεσης είναι ο Οργανισμός Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών, στον οποίο, σε ένα σύνολο 774.000 ασφαλισμένων, περίπου 380.000 ενεργοί ασφαλισμένοι αδυνατούν να καταβάλουν τις εισφορές τους, έχοντας οφειλές κοντά στα 5,9 δισ. ευρώ από 3 δισ. που ήταν το 2011, δηλαδή τα μισά! Η ύφεση από μόνη της επέφερε ένα σημαντικό πλήγμα σε κάθε είδους δημόσιο έσοδο – άρα και στα ασφαλιστικά ταμεία, από τη στιγμή που η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε τόσο απότομα. Οι συνέπειες, ωστόσο, στους ασφαλιστικούς οργανισμούς αποδείχθηκαν πολύ πιο δραματικές, γιατί η ύφεση συνοδεύτηκε από μια σειρά επιπλέον οικονομικών εξελίξεων.

• Άνοδος της ανεργίας: Η Ελλάδα πλέον κατέχει το ρεκόρ ανεργίας στην ΕΕ. Τον Φεβρουάριο, με βάση στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, η ανεργία, μιλώντας πάντα για την επίσημη, έφτασε το 27%. Οι δραματικές συνέπειες που έχει η έκρηξη της ανεργίας στην ευστάθεια του ασφαλιστικού συστήματος φαίνεται ανάγλυφα, αν δούμε την αναλογία όσων εργάζονται και όσων είναι εκτός της αγοράς εργασίας.

Συγκεκριμένα, τον Φεβρουάριο του 2013 οι άνεργοι ήταν 1.320.189 άτομα και τα μη οικονομικά ενεργά άτομα 3.358.649. Το σύνολο, επομένως, όσων δεν συμμετείχαν στην αγορά εργασίας ήταν 4.678.838 άτομα. Πρόκειται για αριθμό που προκαλεί σοκ αν τον συγκρίνουμε με τον αριθμό των εργαζομένων, που ήταν 3.568.186, μιας και τον ξεπερνάει κατά πολύ! Για να εκτιμήσουμε το μέγεθος του σοκ με το οποίο είναι αντιμέτωπο το ασφαλιστικό σύστημα, χρειάζεται να αναφέρουμε πως, μόλις πέντε χρόνια πριν, το 2008, η κατάσταση ήταν σχεδόν αντίστροφη: 4.516.876 άτομα έθρεφαν 3.801.675.

Η αύξηση της ανεργίας, που δεν είναι φυσικό επακόλουθο της ύφεσης, αλλά συνειδητή επιλογή των κυβερνήσεων όπως δείχνει κι η υπό εξέλιξη επιχείρηση απόλυσης δεκάδων χιλιάδων δημόσιων υπαλλήλων που γίνεται στο όνομα της μείωσης των ελλειμμάτων, σημαίνει σημαντικές απώλειες στα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων. Στελέχη των ασφαλιστικών οργανισμών εκτιμούν πως κάθε μονάδα ανεργίας προκαλεί απώλεια εσόδων για τα ταμεία ύψους 250 εκατ. ευρώ.

• Επέκταση των ελαστικών σχέσεων εργασίας: Στο πλαίσιο της απορρύθμισης της αγοράς εργασίας, όλα τα Μνημόνια από τον Μάιο του 2010 μέχρι εκείνο του Νοεμβρίου του 2012 περιελάμβαναν μέτρα ενθάρρυνσης της εργοδοσίας να καταργήσει τις σταθερές σχέσεις εργασίας προς όφελος πρόσκαιρων και ευέλικτων σχέσεων εργασίας. Σε πολλές επιχειρήσεις προκρίθηκε η εκ περιτροπής εργασία ως μια μορφή για να αποφευχθούν οι ομαδικές απολύσεις. Έτσι, με βάση την έκθεση του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας για το 2012, 84.490 συμβάσεις μετατράπηκαν μονομερώς από συμβάσεις αορίστου χρόνου σε μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης, με αρνητικές συνέπειες για τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων, καθώς μικρότεροι μισθοί σημαίνουν μικρότερες εισφορές.

• Έκρηξη της αδήλωτης εργασίας: Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η υποκρισία δεν υπάρχει μόνο στην κυβέρνηση, αλλά και στην Τρόικα. Παρότι στα Μνημόνια επανειλημμένως αναφέρονται δεσμεύσεις για την ενίσχυση του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας με στόχο να αντιμετωπιστεί η αδήλωτη εργασία, στην πραγματικότητα τα μέτρα που εφαρμόζονται είναι στην αντίθετη κατεύθυνση. Στελέχη του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας και της Υπηρεσίας Ελέγχου του ΙΚΑ υπογραμμίζουν όχι μόνο την έλλειψη προσωπικού, αλλά και το γεγονός ότι οι υπηρεσίες δεν καλύπτουν έξοδα κίνησης. Το αποτέλεσμα, έτσι, είναι να αποθαρρύνονται οι ελεγκτές να πάνε σε επιχειρήσεις για να ελέγξουν κατά πόσον εφαρμόζονται οι νόμοι.

Ακόμη, όμως, κι από αυτούς τους λίγους ελέγχους που διεξάγονται, τα συμπεράσματα είναι εξόχως αποκαλυπτικά: Μόνο τον Μάρτιο του 2013, από τις 1.981 επιχειρήσεις που έλεγξε η ειδική Υπηρεσία του ΙΚΑ, οι 979 απασχολούσαν ανασφάλιστους, ενώ από τους 7.959 εργαζόμενους οι 2.295 ήταν ανασφάλιστοι! Τον Απρίλιο τα σχετικά κλιμάκια έλεγξαν 461 επιχειρήσεις, όπου βρέθηκαν 701 ανασφάλιστοι εργαζόμενοι, κ.ο.κ. Ξεχωριστή σημασία, μάλιστα, έχει πως η μειοψηφία των ανασφάλιστων, μόνο το 42% συγκεκριμένα, ήταν μετανάστες. Συνολικά, το 2012 η αδήλωτη εργασία είχε φθάσει το 36%, προκαλώντας μια πρωτοφανή αιμορραγία για τα ασφαλιστικά ταμεία, που εκτιμάται στα 6,5 δισ. ευρώ.

• Εισοδηματική πολιτική: Αιμορραγία, επίσης, προκαλούν στα ασφαλιστικά ταμεία οι μειώσεις μισθών και ημερομισθίων (22% και 32% για τους νέους κάτω των 25 ετών επέβαλε το δεύτερο μνημόνιο) και η πρόσφατη κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού, καθώς σημαίνουν λιγότερα έσοδα. Πλήγμα για το ασφαλιστικό ταμείο αποτέλεσε επίσης η κατάργηση της μετενέργειας, που οδήγησε σε σημαντικές απώλειες του μισθού εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων, οι οποίοι στο εξής θα αμείβονται με τη συλλογική σύμβαση ή τον κατώτατο μισθό. Παρότι οι εκτιμήσεις για τη μείωση των μισθών ποικίλουν σημαντικά, αξίζει να κρατήσουμε ότι σε πολλές ΔΕΚΟ οι μειώσεις των μισθών την τελευταία τριετία ανέρχονται στο 55%, ενώ στην έκθεση του ΣΕΠΕ για το 2012 καταγράφονται 74.483 επιχειρήσεις που απασχολούν 261.353 εργαζόμενους, οι οποίες προχώρησαν σε μεσοσταθμικές μειώσεις μισθών κατά 18,8%, μέσω επιχειρησιακών και ατομικών συμβάσεων εργασίας.

• Μείωση εργοδοτικών εισφορών: Πέρα από τους συγκαλυμμένους και παράνομους τρόπους μείωσης του ασφαλιστικού κόστους και αύξησης των κερδών, τα Μνημόνια προβλέπουν και επίσημη μείωση των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών κατά 5 μονάδες, σε ορίζοντα τετραετίας. Στα μέσα Απριλίου, μάλιστα, ο Υπουργός Εργασίας, Γιάννης Βρούτσης, στη συνέλευση της Συνομοσπονδίας Επιχειρηματιών Ενοικιαζόμενων Δωματίων προανήγγειλε ότι εντός του 2013 οι εργοδοτικές εισφορές θα μειωθούν κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, πέραν της μείωσης κατά 1,1 μονάδας που έγινε το 2012, λόγω της κατάργησης των εισφορών υπέρ των Οργανισμών Εργατικής Εστίας και Κατοικίας.

• Κόστος προγραμμάτων εθελούσιας εξόδου: Σημαντική επιβά­ρυνση που αθροιστικά εκτιμάται γύρω στα 5 δισ. ευρώ έχουν προκαλέσει στα ασφαλιστικά ταμεία και τα προγράμματα εθελούσιας εξόδου που εφαρμόστηκαν τις περισσότερες φορές προς όφελος των ιδιωτών, για να μπορέσουν να πάρουν υπό τον έλεγχό τους δημόσιες επιχειρήσεις, χωρίς το ενοχλητικό... βάρος του εργατικού κόστους. Αυτό, για παράδειγμα, συνέβη με την Ολυμπιακή και τον ΟΤΕ.

• Ασυνέπεια του κράτους: Τα ασφαλιστικά ταμεία, ωστόσο, δεν θα απειλούνταν με κατάρρευση αν το κράτος δεν περιόριζε κάθε χρόνο τη συμμετοχή του, δίνοντας τη χαριστική βολή σε ορισμένα ταμεία, όπως για παράδειγμα ο ΟΑΕΕ, όπου η κρατική εισφορά μειώθηκε 550 εκατ. ευρώ - από 1,35 δισ. στα 800 εκατ. ευρώ. Συνολικά οι επιχορηγήσεις των ασφαλιστικών ταμείων από 14,5 δισ. ευρώ το 2012 προβλέπεται να μειωθούν το 2013 σε 12,6 δισ. ευρώ. Περιττό να ειπωθεί πως η σταδιακή αποχώρηση του κράτους από τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος, προς όφελος των πιστωτών που συνεχίζουν να αφαιμάζουν τα δημόσια έσοδα, οδηγεί αργά και σταθερά σε ένα εντελώς νεοφιλελεύθερο ασφαλιστικό σύστημα, ό­που το ασφαλιστικό κόστος κατά βάση επιβαρύνει τον εργαζόμενο, δευτερευόντως τον εργοδότη και καθόλου το κράτος.

• Κρατική λεηλασία: Ανέκαθεν το ελληνικό κράτος αντιμετώπιζε το ασφαλιστικό σύστημα σαν μια ανέξοδη πηγή φθηνών χρηματοδοτήσεων. Έτσι, είτε με τη μορφή των άτοκων καταθέσεων στην Τράπεζα της Ελλάδας τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, είτε με τη μορφή της υποχρεωτικής τοποθέτησης των ρευστών διαθεσίμων σε μετοχές και κρατικά ομόλογα τα τελευταία χρόνια, το ελληνικό δημόσιο αντιμετώπισε τα αποθεματικά τού ασφαλιστικού συστήματος ως εργαλείο άσκησης οικονομικής πολιτικής και παρέμβασης στην Οικονομία, σε βάρος φυσικά των συμφερόντων των ασφαλισμένων. Τρανή απόδειξη η αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους τον Μάρτιο του 2012 που, με ευθύνη κυρίως του σημερινού προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Βαγγέλη Βενιζέλου, που τότε ήταν Υπουργός Οικονομικών, οδήγησε τα ασφαλιστικά ταμεία σε ονομαστικές απώλειες 12 δισ. ευρώ.

Στην πράξη οι ζημιές τους είναι πολύ μεγαλύτερες, γιατί τα ασφαλιστικά ταμεία, έχοντας την ανάγκη ρευστού, είναι υποχρεωμένα να «σπάνε» ομόλογα που πήραν στο πλαίσιο της α­νταλλαγής με ημερομηνία λήξης μετά από 20 χρόνια, σε τιμές που σήμερα αντιστοιχούν στο 30% ή 40% της ονομαστικής τους τιμής. Πρέπει να τονισθούν τα διπλά κριτήρια που κυριάρχησαν, καθώς οι τράπεζες αποζημιώθηκαν για τις ζημιές που υπέστησαν από την ανταλλαγή με το πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης, αντίθετα με τα ασφαλιστικά ταμεία. Αν τα ασφαλιστικά ταμεία είχαν αποζημιωθεί με ένα μέρος μόνο από τα 50 δισ. ευρώ που πήραν οι τραπεζίτες, δεν θα συζητιόταν τώρα η μείωση των συντάξεων. Επ’ αυτού, όμως, σιωπή απ’ όλους. Όχι μόνο από τα κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρ­νηση…

• Όξυνση του δημογραφικού προβλήματος: Αποτέλεσμα της αιματηρής λιτότητας είναι η απότομη μείωση των γεννήσεων που καταγράφεται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με δραματικές συνέπειες για την ηλικιακή πυραμίδα που αποτελεί ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του ασφαλιστικού συστήματος. Πολύ πρόσφατα, χαρακτηριστικά, στις 7 Μαρτίου και με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας, ανακοινώθηκε από γιατρούς της Β’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του Αρεταίειου Νοσοκομείου ότι το 2012 γεννήθηκαν 15.000 λιγότερα παιδιά σε σχέση με το 2011. Ο αριθμός των γεννήσεων (106.777 το 2011) προκαλεί απογοήτευση, αν επίσης συγκριθεί και με τον αριθμό των θανάτων (110.726 για τον ίδιο χρόνο), καθώς δηλώνει την καθαρή μείωση του πληθυσμού και τη συρρίκνωση των παραγωγικών ηλικιών.

Ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω, το πρώτο δίμηνο του 2013 τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων υποχώρησαν κατά 696 εκατ. ευρώ, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Προσωπικού Οργανισμού Κοινωνικής Πολιτικής, Θανάσης Κοποτάς, κατά τη διάρκεια των εργασιών του 29ου Συνεδρίου της ομοσπονδίας. Η μείωση των εσόδων των ταμείων από εισφορές διαχρονικά περιγράφηκε επίσης πρόσφατα από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Εργαζομένων ΙΚΑ, καθώς με βάση στοιχεία που παρουσίασε φάνηκε πως τα έσοδα του ιδρύματος τον Φεβρουάριο του 2013 ανέρχονταν σε 934,9 εκατ. όταν τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους ήταν 1,2 δισ. ευρώ. Η δραματική κατάσταση του ΙΚΑ (που κάθε μήνα χρειάζεται για συντάξεις γύρω στα 800 εκατ. ευρώ) φαίνεται επίσης και από το γεγονός ότι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές που έχει να λαβαίνει από ενεργές επιχειρήσεις ανέρχονται σε 8 δισ. ευρώ και από ανενεργές επιχειρήσεις στα 4,5 δισ. ευρώ. Δραματική είναι επίσης η κατάσταση και στον ΟΓΑ, όπου οι συνολικές οφειλές στο τέλος του 2012 ανέρχονταν σε 729,2 εκατ. ευρώ.

Επίλογος...

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επικείμενη μείωση των συντάξεων ενδέχεται να αμβλύνει βραχυπρόθεσμα τις πιέσεις που δέχονται τα οικονομικά των ασφαλιστικών ταμείων. Μακροπρόθεσμα, όμως, όσο δεν αυξάνεται η απασχόληση, όσο δηλαδή δεν μειώνεται η ανεργία, κι όσο δεν αυξάνεται το ύψος των μισθών, τα προβλήματα θα παρουσιάζονται ξανά και ξανά, εμφανίζοντας ως μονόδρομο νέες μειώσεις στις συντάξεις. Ίσως αυτός είναι ο δρόμος που έχουν επιλέξει για να φτάσουμε την 1η Ιανουαρίου 2015 στη λεγόμενη «εθνική σύνταξη» των 360 ευρώ, που θα είναι σύνταξη πείνας.

Το σημαντικότερο επίδικο, όμως, δεν είναι η υγεία των ασφαλιστικών ταμείων, που θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί με πολλούς άλλους τρόπους, αν υπήρχε η πολιτική βούληση και δεν πρυτάνευε το συμφέρον των δανειστών. Το σημαντικό­τερο που διακυβεύεται είναι η αξιοπρέπεια και η ίδια η επιβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων που δούλεψαν επί δεκαετίες πληρώνοντας στο ακέραιο τις ασφαλιστικές υποχρεώσεις τους, και πολύ σύντομα δεν θα έχουν να αγοράσουν ψωμί… ΗΝ

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Πηγή 

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Πριν από οτιδήποτε άλλο, η μείωση στις συντάξεις που φέρεται να ετοιμάζει η τρικομματική κυβέρνηση θα αποτελεί κοινωνικό δράμα, δείχνοντας ότι η επιλογή των Μνημονίων είναι σαν τον «δρόμο με τις λεύκες»: εφιάλτης δίχως τέλος. Ταυτόχρονα, όμως, θα ισοδυναμεί με τη μεγαλύτερη κωλοτούμπα που έχει κάνει μέχρι τώρα ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος είναι πολύ αμφίβολο κατά πόσον σήμερα θα ήταν πρωθυπουργός, αν ένα χρόνο πριν δεν τον είχαν ψηφίσει μαζικά οι συνταξιούχοι, που είχαν επιδείξει μια ασυνήθιστα συμπαγή εκλογική προτίμηση προς το κόμμα του. Ο λόγος ήταν πολύ απλός: πέραν της επαναδιαπραγμάτευσης του Μνημονίου, η πιο απτή προεκλογική εξαγγελία του Α. Σαμαρά αφορούσε την αποκατάσταση των αδικιών στους χαμηλοσυνταξιούχους και την επαναφορά των συντάξεων στα προηγούμενά τους επίπεδα.

Η σχετική μάλιστα υπόσχεση δεν είχε δοθεί μόνο τον παλιό... καλό καιρό που ο κύριος Σαμαράς πρώτος ανέμιζε την αντι-μνημονιακή σημαία, όπως για παράδειγμα τον Ιούλιο του 2010, με αφορμή την ψήφιση του αντι-ασφαλιστικού τερατουργήματος του ΠΑΣΟΚ. Ο πρόεδρος της ΝΔ είχε υποσχεθεί να ανακουφίσει τα «τιμημένα γηρατειά» ακόμη και τον Απρίλιο του 2013, στις 22 Απριλίου συγκεκριμένα, στο πλαίσιο των εξαγγελιών που έμειναν γνωστές ως «Ζάππειο 3». Η αποκατάσταση των πολύ χαμηλών συντάξεων και των πολυτεκνικών επιδομάτων ήταν η πρώτη και σημαντικότερη εξαγγελία του, που πολύ σύντομα βρήκε τη θέση που της άρμοζε, δίπλα στις άλλες υποσχέσεις για εξασφάλιση του 13ου και 14ου μισθού, αποζημίωση των ομολογιούχων-φυσικών προσώπων που είχαν πληγεί από την ανταλλαγή των ομολόγων (που η ΝΔ πριν έναν μήνα είχε ψηφίσει!) και πολλά άλλα.

Έτσι φτάνουμε στην άνοιξη του 2013, έναν χρόνο μετά τις σχετικές καθησυχαστικές και ιδιαίτερα αποτελεσματικές σε εκλογικό επίπεδο εξαγγελίες, με μια νέα οριζόντια μείωση των συντάξεων να θεωρείται απλώς θέμα χρόνου. Κοινή παραδοχή, δε, αποτελεί ότι αυτή τη φορά θα θιγούν όσοι έμειναν ανεπηρέαστοι ή σχεδόν ανεπηρέαστοι από τις μέχρι σήμερα περικοπές: οι χαμηλοσυνταξιούχοι των 500 και 600 ευρώ, με το ατράνταχτο επιχείρημα ότι αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία (όπως φαίνεται στον πίνακα που παραθέτουμε) και μια μείωση των 50 ή 100 ευρώ θα αποδώσει σημαντικά. Προφανώς, πρόκειται για μια παραδοχή που ξεχειλίζει κυνισμού, αποκαλύπτοντας το αδίστακτο πρόσωπο της τρικομματικής κυβέρνησης που, αντί να επανεξετάσει την πολιτική που ακολουθεί μπροστά στο γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συνταξιούχων αμείβεται με ψίχουλα, βλέπει αυτή τη δυστυχία ως πηγή δημοσιονομικής ωφέλειας.

Η στοχοποίηση των χαμηλών συντάξεων θα έχει ένα τρομερό κοινωνικό κόστος, λόγω τού ότι από αυτή την κατηγορία δεν περισσεύει για αποταμίευση ή σπατάλες ούτε ένα ευρώ. Άρα, αν κοπούν οι συντάξεις κατά 50 ευρώ, τότε κατά 50 ευρώ θα μειωθούν τα έξοδα φαγητού ή οι δαπάνες για φάρμακα ανθρώπων που δεν έχουν καμιά άλλη πηγή εισοδήματος. Δεδομένης ωστόσο της οριακής κατάστασης στην οποία ζουν οι συνταξιούχοι επί χρόνια (όχι τώρα μόνο), η μείωση των συντάξεων την οποία ήδη εξετάζει η Τρόικα Εσωτερικού θα σημάνει νέα φτώχεια και εξευτελισμό των απόμαχων, που θα πρέπει να ζητιανεύουν για να ζήσουν. Επίσης θα σημάνει και μείωση του προσδόκιμου ζωής!

Τα καμπανάκια του κινδύνου για τις συντάξεις έχουν ηχήσει με τον πιο επίσημο τρόπο. Κατ’ αρχάς, από τον ίδιο τον Υπουργό Οικονομικών, Γιώργο Στουρνάρα, ο οποίος, σε συνέντευξη που έδωσε στη ΝΕΤ στις 9 Μαΐου, προέβη στην ακόλουθη, γεμάτη υπονοούμενα δήλωση που έστρωνε το έδαφος για μείωση στις συντάξεις: «Η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι θα επιβάλει φόρο δύο τοις χιλίοις σε επιχειρήσεις, ώστε να αποφευχθεί η μείωση των συντάξεων. Μέτρο που το πήραμε αλλά δεν το εφαρμόσαμε. Φέτος τα καταφέραμε με άλλους τρόπους. Καλύψαμε το κενό και δεν μειώσαμε τις συντάξεις του ΟΑΕΕ. Ελπίζω να τα καταφέρουμε και του χρόνου», δήλωσε ο Υπουργός, κάνοντας σαφές ότι δεν πρέπει να θεωρείται καθόλου μα καθόλου βέβαιο πως οι συντάξεις των ελεύθερων επαγγελματιών θα παραμείνουν ακόμη και στο σημερινό, απαράδεκτα χαμηλό επίπεδο.

Το δεύτερο καμπανάκι κινδύνου, μένοντας μόνο στα επίσημα, ήχησε από την τριμηνιαία έκθεση που εκδίδει το γραφείο προϋπολογισμού της Βουλής, όπου παρακολουθείται η εκτέλεσή του και εν γένει η πορεία των δημόσιων οικονομικών. Εκεί λοιπόν, χωρίς περιστροφές, αναφέρεται πως «η αύξηση των ελλειμμάτων των ασφαλιστικών ταμείων μπορεί να οδηγήσει σε νέες περικοπές συντάξεων». Την αίσθηση ότι κάτι μαγειρεύεται στην πλάτη των ασφαλισμένων άφησε επίσης και η προσπάθεια της κυβέρνησης να περάσει, μέσα από το πολυνομοσχέδιο που ψηφίστηκε πρόσφατα, μείωση των συντάξεων του ΟΑΕΕ κατά 35%. Επρόκειτο για μια εντελώς ανήθικη και ανέντιμη προσπάθεια, που θα είχε τελεσφορήσει αν δεν μεσολαβούσε το μίνι αντάρτικο του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Β. Βενιζέλου απέναντι στον πρωθυπουργό Α. Σαμαρά, που ως επίδικο φυσικά έχει τη νομή της εξουσίας και τη διανομή των καρεκλών, και όχι τα συμφέροντα των συνταξιούχων.

Έλλειμμα 2,5 δισ. ευρώ

Δεν υπάρχει, λοιπόν, αμφιβολία πως μια νέα μείωση των συντάξεων είναι προ των πυλών. Στη βάση της έχει τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ασφαλιστικά ταμεία, όπως αποτυπώνονται σε ένα συνολικό έλλειμμα ύψους 2,5 δισ. ευρώ και για τον ΕΟΠΥΥ επιπλέον 1,5 δισ.

Στη βάση της έχει επίσης την άσχημη κατάσταση των δημόσιων οικονομικών, η οποία, σε αντίθεση με το κλίμα ευφορίας που επιχειρεί να δημιουργήσει η κυβέρνηση, ώστε να περιθωριοποιήσει την ογκούμενη δυσφορία, είναι πανθομολογούμενη. Αναφέρει, για παράδειγμα, στο κεφάλαιο με τίτλο Τα φορολογικά έσοδα αποκλίνουν, η τριμηνιαία έκθεση του γραφείου προϋπολογισμού της Βουλής: «Η πορεία των καθαρών εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού εξακολουθεί να είναι σημαντικά αρνητική, καθώς αυτά σημείωσαν πτώση κατά 6,3% σε ετήσια βάση στα 10,7 δισ. ευρώ στο πρώτο τρίμηνο του 2013, από αύξησή τους κατά 2,9% στο πρώτο τρίμηνο του 2012».

Σε αυτό το πλαίσιο επιδείνωσης του δημοσιονομικού προβλήματος, ακόμη και ανθηρή να ήταν η κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων, δεν θα γλίτωναν τις περικοπές, μιας και θα λειτουργούσαν σαν αμορτισέρ της δημοσιονομικής προσαρμογής, αναλαμβάνοντας να απορροφήσουν το κόστος των μειούμενων φορολογικών εσόδων. Το γεγονός ότι η κατάστασή τους δεν είναι ανθηρή, όπως είναι εμφανές, οξύνει ακόμη περισσότερο τη συζήτηση για τα οικονομικά προβλήματα των ταμείων. Κοινό τους χαρακτηριστικό είναι πως όλα, μα όλα αυτά τα προβλήματα προκλήθηκαν από τη σημερινή οικονομική πολιτική. Δηλαδή οι συνταξιούχοι γίνονται ήδη ζητιάνοι και θα γίνουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό λόγω των Μνημονίων και της Τρόικας, που ευθύνονται για το βούλιαγμα των ταμείων. Κι αντί, έστω κι αυτή την ύστατη ώρα που γίνονται ορατές δια γυμνού οφθαλμού οι συνέπειες της πολιτικής τους, να την εγκαταλείψουν, ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ υπόσχονται ακόμη μεγαλύτερες δόσεις από το ίδιο θανατηφόρο φάρμακο.

Δέκα είναι οι άμεσες αιτίες που οδήγησαν τα ασφαλιστικά ταμεία στην άκρη του γκρεμού, δίνοντας την αφορμή στην τρικομματική κυβέρνηση να εμφανίζει ως επιβεβλημένη και αναπόφευκτη μια νέα μείωση των συντάξεων – την πολλοστή που έχει επιβληθεί από το 2010. Συγκεκριμένα, η ύφεση της Οικονομίας, η αύξη­ση της ανεργίας, η επέκταση των ελαστικών μορφών εργασίας, η εξάπλωση της ανασφάλιστης εργασίας, η εισοδηματική πολιτική, η μείωση των εργοδοτικών εισφορών, η μετακίληση στα ταμεία του κόστους αλλεπάλληλων προγραμμάτων εθελούσιων εξόδων προσωπικού, η ασυνέπεια του κράτους, η κρατική αφαίμαξη και, τέλος, το δημογραφικό πρόβλημα.

Όλοι αυτοί οι λόγοι, με διαφορετική ένταση ο καθένας, έχουν οδηγήσει σε χρεοκοπία το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα, που μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένας άταφος νεκρός, και φέρνουν πολύ κοντά μια νέα μείωση συντάξεων πέραν αυτής που ίσχυσε από 1η Ιανουαρίου 2013 (μειώνοντας κατά 5% τις συντάξεις από 1.001 έως 1.500 ευρώ, κατά 10% τις συντάξεις από 1.501 έως 2.000 ευρώ κ.ο.κ.), η οποία ενδέχεται να ξεκινήσει από τα επικουρικά ταμεία και τα εφάπαξ που παίρνουν πολλοί κλάδοι.

Οι Δέκα Αιτίες της Καταστροφής

• Οικονομική Ύφεση: Με βάση στοιχεία του κρατικού προϋπολογισμού και της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, η Ελλάδα μέχρι το τέλος του 2013 θα έχει χάσει το 1/4 του ΑΕΠ της σε σχέση με το 2007. Η πτώση του ΑΕΠ κατ’ έτος έχει ως εξής: 2008: -0,2%, 2009: -3,2%, 2010: -3,5%, 2011: -7,1%, 2012: -6,4% και 2013: -4,5%. Αυτή η θεαματική πτώση του ΑΕΠ, που μπορεί να συγκριθεί με τις χειρότερες υφέσεις του 20ου αιώνα, δίνει στην Ελλάδα το θλιβερό προνόμιο να διεκδικεί την τρίτη μεγαλύτερη ύφεση τα τελευταία 100 χρόνια και την πρώτη σε διάρκεια, ξεπερνώντας ακόμη και τη μεγάλη ύφεση των ΗΠΑ του 1929.

Το ασφαλιστικό ταμείο που υπέστη τη μεγαλύτερη επιβάρυνση λόγω της ύφεσης είναι ο Οργανισμός Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών, στον οποίο, σε ένα σύνολο 774.000 ασφαλισμένων, περίπου 380.000 ενεργοί ασφαλισμένοι αδυνατούν να καταβάλουν τις εισφορές τους, έχοντας οφειλές κοντά στα 5,9 δισ. ευρώ από 3 δισ. που ήταν το 2011, δηλαδή τα μισά! Η ύφεση από μόνη της επέφερε ένα σημαντικό πλήγμα σε κάθε είδους δημόσιο έσοδο – άρα και στα ασφαλιστικά ταμεία, από τη στιγμή που η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε τόσο απότομα. Οι συνέπειες, ωστόσο, στους ασφαλιστικούς οργανισμούς αποδείχθηκαν πολύ πιο δραματικές, γιατί η ύφεση συνοδεύτηκε από μια σειρά επιπλέον οικονομικών εξελίξεων.

• Άνοδος της ανεργίας: Η Ελλάδα πλέον κατέχει το ρεκόρ ανεργίας στην ΕΕ. Τον Φεβρουάριο, με βάση στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, η ανεργία, μιλώντας πάντα για την επίσημη, έφτασε το 27%. Οι δραματικές συνέπειες που έχει η έκρηξη της ανεργίας στην ευστάθεια του ασφαλιστικού συστήματος φαίνεται ανάγλυφα, αν δούμε την αναλογία όσων εργάζονται και όσων είναι εκτός της αγοράς εργασίας.

Συγκεκριμένα, τον Φεβρουάριο του 2013 οι άνεργοι ήταν 1.320.189 άτομα και τα μη οικονομικά ενεργά άτομα 3.358.649. Το σύνολο, επομένως, όσων δεν συμμετείχαν στην αγορά εργασίας ήταν 4.678.838 άτομα. Πρόκειται για αριθμό που προκαλεί σοκ αν τον συγκρίνουμε με τον αριθμό των εργαζομένων, που ήταν 3.568.186, μιας και τον ξεπερνάει κατά πολύ! Για να εκτιμήσουμε το μέγεθος του σοκ με το οποίο είναι αντιμέτωπο το ασφαλιστικό σύστημα, χρειάζεται να αναφέρουμε πως, μόλις πέντε χρόνια πριν, το 2008, η κατάσταση ήταν σχεδόν αντίστροφη: 4.516.876 άτομα έθρεφαν 3.801.675.

Η αύξηση της ανεργίας, που δεν είναι φυσικό επακόλουθο της ύφεσης, αλλά συνειδητή επιλογή των κυβερνήσεων όπως δείχνει κι η υπό εξέλιξη επιχείρηση απόλυσης δεκάδων χιλιάδων δημόσιων υπαλλήλων που γίνεται στο όνομα της μείωσης των ελλειμμάτων, σημαίνει σημαντικές απώλειες στα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων. Στελέχη των ασφαλιστικών οργανισμών εκτιμούν πως κάθε μονάδα ανεργίας προκαλεί απώλεια εσόδων για τα ταμεία ύψους 250 εκατ. ευρώ.

• Επέκταση των ελαστικών σχέσεων εργασίας: Στο πλαίσιο της απορρύθμισης της αγοράς εργασίας, όλα τα Μνημόνια από τον Μάιο του 2010 μέχρι εκείνο του Νοεμβρίου του 2012 περιελάμβαναν μέτρα ενθάρρυνσης της εργοδοσίας να καταργήσει τις σταθερές σχέσεις εργασίας προς όφελος πρόσκαιρων και ευέλικτων σχέσεων εργασίας. Σε πολλές επιχειρήσεις προκρίθηκε η εκ περιτροπής εργασία ως μια μορφή για να αποφευχθούν οι ομαδικές απολύσεις. Έτσι, με βάση την έκθεση του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας για το 2012, 84.490 συμβάσεις μετατράπηκαν μονομερώς από συμβάσεις αορίστου χρόνου σε μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης, με αρνητικές συνέπειες για τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων, καθώς μικρότεροι μισθοί σημαίνουν μικρότερες εισφορές.

• Έκρηξη της αδήλωτης εργασίας: Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η υποκρισία δεν υπάρχει μόνο στην κυβέρνηση, αλλά και στην Τρόικα. Παρότι στα Μνημόνια επανειλημμένως αναφέρονται δεσμεύσεις για την ενίσχυση του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας με στόχο να αντιμετωπιστεί η αδήλωτη εργασία, στην πραγματικότητα τα μέτρα που εφαρμόζονται είναι στην αντίθετη κατεύθυνση. Στελέχη του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας και της Υπηρεσίας Ελέγχου του ΙΚΑ υπογραμμίζουν όχι μόνο την έλλειψη προσωπικού, αλλά και το γεγονός ότι οι υπηρεσίες δεν καλύπτουν έξοδα κίνησης. Το αποτέλεσμα, έτσι, είναι να αποθαρρύνονται οι ελεγκτές να πάνε σε επιχειρήσεις για να ελέγξουν κατά πόσον εφαρμόζονται οι νόμοι.

Ακόμη, όμως, κι από αυτούς τους λίγους ελέγχους που διεξάγονται, τα συμπεράσματα είναι εξόχως αποκαλυπτικά: Μόνο τον Μάρτιο του 2013, από τις 1.981 επιχειρήσεις που έλεγξε η ειδική Υπηρεσία του ΙΚΑ, οι 979 απασχολούσαν ανασφάλιστους, ενώ από τους 7.959 εργαζόμενους οι 2.295 ήταν ανασφάλιστοι! Τον Απρίλιο τα σχετικά κλιμάκια έλεγξαν 461 επιχειρήσεις, όπου βρέθηκαν 701 ανασφάλιστοι εργαζόμενοι, κ.ο.κ. Ξεχωριστή σημασία, μάλιστα, έχει πως η μειοψηφία των ανασφάλιστων, μόνο το 42% συγκεκριμένα, ήταν μετανάστες. Συνολικά, το 2012 η αδήλωτη εργασία είχε φθάσει το 36%, προκαλώντας μια πρωτοφανή αιμορραγία για τα ασφαλιστικά ταμεία, που εκτιμάται στα 6,5 δισ. ευρώ.

• Εισοδηματική πολιτική: Αιμορραγία, επίσης, προκαλούν στα ασφαλιστικά ταμεία οι μειώσεις μισθών και ημερομισθίων (22% και 32% για τους νέους κάτω των 25 ετών επέβαλε το δεύτερο μνημόνιο) και η πρόσφατη κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού, καθώς σημαίνουν λιγότερα έσοδα. Πλήγμα για το ασφαλιστικό ταμείο αποτέλεσε επίσης η κατάργηση της μετενέργειας, που οδήγησε σε σημαντικές απώλειες του μισθού εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων, οι οποίοι στο εξής θα αμείβονται με τη συλλογική σύμβαση ή τον κατώτατο μισθό. Παρότι οι εκτιμήσεις για τη μείωση των μισθών ποικίλουν σημαντικά, αξίζει να κρατήσουμε ότι σε πολλές ΔΕΚΟ οι μειώσεις των μισθών την τελευταία τριετία ανέρχονται στο 55%, ενώ στην έκθεση του ΣΕΠΕ για το 2012 καταγράφονται 74.483 επιχειρήσεις που απασχολούν 261.353 εργαζόμενους, οι οποίες προχώρησαν σε μεσοσταθμικές μειώσεις μισθών κατά 18,8%, μέσω επιχειρησιακών και ατομικών συμβάσεων εργασίας.

• Μείωση εργοδοτικών εισφορών: Πέρα από τους συγκαλυμμένους και παράνομους τρόπους μείωσης του ασφαλιστικού κόστους και αύξησης των κερδών, τα Μνημόνια προβλέπουν και επίσημη μείωση των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών κατά 5 μονάδες, σε ορίζοντα τετραετίας. Στα μέσα Απριλίου, μάλιστα, ο Υπουργός Εργασίας, Γιάννης Βρούτσης, στη συνέλευση της Συνομοσπονδίας Επιχειρηματιών Ενοικιαζόμενων Δωματίων προανήγγειλε ότι εντός του 2013 οι εργοδοτικές εισφορές θα μειωθούν κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, πέραν της μείωσης κατά 1,1 μονάδας που έγινε το 2012, λόγω της κατάργησης των εισφορών υπέρ των Οργανισμών Εργατικής Εστίας και Κατοικίας.

• Κόστος προγραμμάτων εθελούσιας εξόδου: Σημαντική επιβά­ρυνση που αθροιστικά εκτιμάται γύρω στα 5 δισ. ευρώ έχουν προκαλέσει στα ασφαλιστικά ταμεία και τα προγράμματα εθελούσιας εξόδου που εφαρμόστηκαν τις περισσότερες φορές προς όφελος των ιδιωτών, για να μπορέσουν να πάρουν υπό τον έλεγχό τους δημόσιες επιχειρήσεις, χωρίς το ενοχλητικό... βάρος του εργατικού κόστους. Αυτό, για παράδειγμα, συνέβη με την Ολυμπιακή και τον ΟΤΕ.

• Ασυνέπεια του κράτους: Τα ασφαλιστικά ταμεία, ωστόσο, δεν θα απειλούνταν με κατάρρευση αν το κράτος δεν περιόριζε κάθε χρόνο τη συμμετοχή του, δίνοντας τη χαριστική βολή σε ορισμένα ταμεία, όπως για παράδειγμα ο ΟΑΕΕ, όπου η κρατική εισφορά μειώθηκε 550 εκατ. ευρώ - από 1,35 δισ. στα 800 εκατ. ευρώ. Συνολικά οι επιχορηγήσεις των ασφαλιστικών ταμείων από 14,5 δισ. ευρώ το 2012 προβλέπεται να μειωθούν το 2013 σε 12,6 δισ. ευρώ. Περιττό να ειπωθεί πως η σταδιακή αποχώρηση του κράτους από τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος, προς όφελος των πιστωτών που συνεχίζουν να αφαιμάζουν τα δημόσια έσοδα, οδηγεί αργά και σταθερά σε ένα εντελώς νεοφιλελεύθερο ασφαλιστικό σύστημα, ό­που το ασφαλιστικό κόστος κατά βάση επιβαρύνει τον εργαζόμενο, δευτερευόντως τον εργοδότη και καθόλου το κράτος.

• Κρατική λεηλασία: Ανέκαθεν το ελληνικό κράτος αντιμετώπιζε το ασφαλιστικό σύστημα σαν μια ανέξοδη πηγή φθηνών χρηματοδοτήσεων. Έτσι, είτε με τη μορφή των άτοκων καταθέσεων στην Τράπεζα της Ελλάδας τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, είτε με τη μορφή της υποχρεωτικής τοποθέτησης των ρευστών διαθεσίμων σε μετοχές και κρατικά ομόλογα τα τελευταία χρόνια, το ελληνικό δημόσιο αντιμετώπισε τα αποθεματικά τού ασφαλιστικού συστήματος ως εργαλείο άσκησης οικονομικής πολιτικής και παρέμβασης στην Οικονομία, σε βάρος φυσικά των συμφερόντων των ασφαλισμένων. Τρανή απόδειξη η αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους τον Μάρτιο του 2012 που, με ευθύνη κυρίως του σημερινού προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Βαγγέλη Βενιζέλου, που τότε ήταν Υπουργός Οικονομικών, οδήγησε τα ασφαλιστικά ταμεία σε ονομαστικές απώλειες 12 δισ. ευρώ.

Στην πράξη οι ζημιές τους είναι πολύ μεγαλύτερες, γιατί τα ασφαλιστικά ταμεία, έχοντας την ανάγκη ρευστού, είναι υποχρεωμένα να «σπάνε» ομόλογα που πήραν στο πλαίσιο της α­νταλλαγής με ημερομηνία λήξης μετά από 20 χρόνια, σε τιμές που σήμερα αντιστοιχούν στο 30% ή 40% της ονομαστικής τους τιμής. Πρέπει να τονισθούν τα διπλά κριτήρια που κυριάρχησαν, καθώς οι τράπεζες αποζημιώθηκαν για τις ζημιές που υπέστησαν από την ανταλλαγή με το πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης, αντίθετα με τα ασφαλιστικά ταμεία. Αν τα ασφαλιστικά ταμεία είχαν αποζημιωθεί με ένα μέρος μόνο από τα 50 δισ. ευρώ που πήραν οι τραπεζίτες, δεν θα συζητιόταν τώρα η μείωση των συντάξεων. Επ’ αυτού, όμως, σιωπή απ’ όλους. Όχι μόνο από τα κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρ­νηση…

• Όξυνση του δημογραφικού προβλήματος: Αποτέλεσμα της αιματηρής λιτότητας είναι η απότομη μείωση των γεννήσεων που καταγράφεται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με δραματικές συνέπειες για την ηλικιακή πυραμίδα που αποτελεί ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του ασφαλιστικού συστήματος. Πολύ πρόσφατα, χαρακτηριστικά, στις 7 Μαρτίου και με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας, ανακοινώθηκε από γιατρούς της Β’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του Αρεταίειου Νοσοκομείου ότι το 2012 γεννήθηκαν 15.000 λιγότερα παιδιά σε σχέση με το 2011. Ο αριθμός των γεννήσεων (106.777 το 2011) προκαλεί απογοήτευση, αν επίσης συγκριθεί και με τον αριθμό των θανάτων (110.726 για τον ίδιο χρόνο), καθώς δηλώνει την καθαρή μείωση του πληθυσμού και τη συρρίκνωση των παραγωγικών ηλικιών.

Ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω, το πρώτο δίμηνο του 2013 τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων υποχώρησαν κατά 696 εκατ. ευρώ, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Προσωπικού Οργανισμού Κοινωνικής Πολιτικής, Θανάσης Κοποτάς, κατά τη διάρκεια των εργασιών του 29ου Συνεδρίου της ομοσπονδίας. Η μείωση των εσόδων των ταμείων από εισφορές διαχρονικά περιγράφηκε επίσης πρόσφατα από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Εργαζομένων ΙΚΑ, καθώς με βάση στοιχεία που παρουσίασε φάνηκε πως τα έσοδα του ιδρύματος τον Φεβρουάριο του 2013 ανέρχονταν σε 934,9 εκατ. όταν τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους ήταν 1,2 δισ. ευρώ. Η δραματική κατάσταση του ΙΚΑ (που κάθε μήνα χρειάζεται για συντάξεις γύρω στα 800 εκατ. ευρώ) φαίνεται επίσης και από το γεγονός ότι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές που έχει να λαβαίνει από ενεργές επιχειρήσεις ανέρχονται σε 8 δισ. ευρώ και από ανενεργές επιχειρήσεις στα 4,5 δισ. ευρώ. Δραματική είναι επίσης η κατάσταση και στον ΟΓΑ, όπου οι συνολικές οφειλές στο τέλος του 2012 ανέρχονταν σε 729,2 εκατ. ευρώ.

Επίλογος...

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επικείμενη μείωση των συντάξεων ενδέχεται να αμβλύνει βραχυπρόθεσμα τις πιέσεις που δέχονται τα οικονομικά των ασφαλιστικών ταμείων. Μακροπρόθεσμα, όμως, όσο δεν αυξάνεται η απασχόληση, όσο δηλαδή δεν μειώνεται η ανεργία, κι όσο δεν αυξάνεται το ύψος των μισθών, τα προβλήματα θα παρουσιάζονται ξανά και ξανά, εμφανίζοντας ως μονόδρομο νέες μειώσεις στις συντάξεις. Ίσως αυτός είναι ο δρόμος που έχουν επιλέξει για να φτάσουμε την 1η Ιανουαρίου 2015 στη λεγόμενη «εθνική σύνταξη» των 360 ευρώ, που θα είναι σύνταξη πείνας.

Το σημαντικότερο επίδικο, όμως, δεν είναι η υγεία των ασφαλιστικών ταμείων, που θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί με πολλούς άλλους τρόπους, αν υπήρχε η πολιτική βούληση και δεν πρυτάνευε το συμφέρον των δανειστών. Το σημαντικό­τερο που διακυβεύεται είναι η αξιοπρέπεια και η ίδια η επιβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων που δούλεψαν επί δεκαετίες πληρώνοντας στο ακέραιο τις ασφαλιστικές υποχρεώσεις τους, και πολύ σύντομα δεν θα έχουν να αγοράσουν ψωμί… ΗΝ

- See more at: http://www.hellenicnexusmag.com/free-content/75-dekalogos#sthash.sY9vpqrV.dpuf

του Λεωνίδα Βατικιώτη

Πριν από οτιδήποτε άλλο, η μείωση στις συντάξεις που φέρεται να ετοιμάζει η τρικομματική κυβέρνηση θα αποτελεί κοινωνικό δράμα, δείχνοντας ότι η επιλογή των Μνημονίων είναι σαν τον «δρόμο με τις λεύκες»: εφιάλτης δίχως τέλος. Ταυτόχρονα, όμως, θα ισοδυναμεί με τη μεγαλύτερη κωλοτούμπα που έχει κάνει μέχρι τώρα ο Αντώνης Σαμαράς, ο οποίος είναι πολύ αμφίβολο κατά πόσον σήμερα θα ήταν πρωθυπουργός, αν ένα χρόνο πριν δεν τον είχαν ψηφίσει μαζικά οι συνταξιούχοι, που είχαν επιδείξει μια ασυνήθιστα συμπαγή εκλογική προτίμηση προς το κόμμα του. Ο λόγος ήταν πολύ απλός: πέραν της επαναδιαπραγμάτευσης του Μνημονίου, η πιο απτή προεκλογική εξαγγελία του Α. Σαμαρά αφορούσε την αποκατάσταση των αδικιών στους χαμηλοσυνταξιούχους και την επαναφορά των συντάξεων στα προηγούμενά τους επίπεδα.

Η σχετική μάλιστα υπόσχεση δεν είχε δοθεί μόνο τον παλιό... καλό καιρό που ο κύριος Σαμαράς πρώτος ανέμιζε την αντι-μνημονιακή σημαία, όπως για παράδειγμα τον Ιούλιο του 2010, με αφορμή την ψήφιση του αντι-ασφαλιστικού τερατουργήματος του ΠΑΣΟΚ. Ο πρόεδρος της ΝΔ είχε υποσχεθεί να ανακουφίσει τα «τιμημένα γηρατειά» ακόμη και τον Απρίλιο του 2013, στις 22 Απριλίου συγκεκριμένα, στο πλαίσιο των εξαγγελιών που έμειναν γνωστές ως «Ζάππειο 3». Η αποκατάσταση των πολύ χαμηλών συντάξεων και των πολυτεκνικών επιδομάτων ήταν η πρώτη και σημαντικότερη εξαγγελία του, που πολύ σύντομα βρήκε τη θέση που της άρμοζε, δίπλα στις άλλες υποσχέσεις για εξασφάλιση του 13ου και 14ου μισθού, αποζημίωση των ομολογιούχων-φυσικών προσώπων που είχαν πληγεί από την ανταλλαγή των ομολόγων (που η ΝΔ πριν έναν μήνα είχε ψηφίσει!) και πολλά άλλα.

Έτσι φτάνουμε στην άνοιξη του 2013, έναν χρόνο μετά τις σχετικές καθησυχαστικές και ιδιαίτερα αποτελεσματικές σε εκλογικό επίπεδο εξαγγελίες, με μια νέα οριζόντια μείωση των συντάξεων να θεωρείται απλώς θέμα χρόνου. Κοινή παραδοχή, δε, αποτελεί ότι αυτή τη φορά θα θιγούν όσοι έμειναν ανεπηρέαστοι ή σχεδόν ανεπηρέαστοι από τις μέχρι σήμερα περικοπές: οι χαμηλοσυνταξιούχοι των 500 και 600 ευρώ, με το ατράνταχτο επιχείρημα ότι αποτελούν τη μεγαλύτερη κατηγορία (όπως φαίνεται στον πίνακα που παραθέτουμε) και μια μείωση των 50 ή 100 ευρώ θα αποδώσει σημαντικά. Προφανώς, πρόκειται για μια παραδοχή που ξεχειλίζει κυνισμού, αποκαλύπτοντας το αδίστακτο πρόσωπο της τρικομματικής κυβέρνησης που, αντί να επανεξετάσει την πολιτική που ακολουθεί μπροστά στο γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συνταξιούχων αμείβεται με ψίχουλα, βλέπει αυτή τη δυστυχία ως πηγή δημοσιονομικής ωφέλειας.

Η στοχοποίηση των χαμηλών συντάξεων θα έχει ένα τρομερό κοινωνικό κόστος, λόγω τού ότι από αυτή την κατηγορία δεν περισσεύει για αποταμίευση ή σπατάλες ούτε ένα ευρώ. Άρα, αν κοπούν οι συντάξεις κατά 50 ευρώ, τότε κατά 50 ευρώ θα μειωθούν τα έξοδα φαγητού ή οι δαπάνες για φάρμακα ανθρώπων που δεν έχουν καμιά άλλη πηγή εισοδήματος. Δεδομένης ωστόσο της οριακής κατάστασης στην οποία ζουν οι συνταξιούχοι επί χρόνια (όχι τώρα μόνο), η μείωση των συντάξεων την οποία ήδη εξετάζει η Τρόικα Εσωτερικού θα σημάνει νέα φτώχεια και εξευτελισμό των απόμαχων, που θα πρέπει να ζητιανεύουν για να ζήσουν. Επίσης θα σημάνει και μείωση του προσδόκιμου ζωής!

Τα καμπανάκια του κινδύνου για τις συντάξεις έχουν ηχήσει με τον πιο επίσημο τρόπο. Κατ’ αρχάς, από τον ίδιο τον Υπουργό Οικονομικών, Γιώργο Στουρνάρα, ο οποίος, σε συνέντευξη που έδωσε στη ΝΕΤ στις 9 Μαΐου, προέβη στην ακόλουθη, γεμάτη υπονοούμενα δήλωση που έστρωνε το έδαφος για μείωση στις συντάξεις: «Η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι θα επιβάλει φόρο δύο τοις χιλίοις σε επιχειρήσεις, ώστε να αποφευχθεί η μείωση των συντάξεων. Μέτρο που το πήραμε αλλά δεν το εφαρμόσαμε. Φέτος τα καταφέραμε με άλλους τρόπους. Καλύψαμε το κενό και δεν μειώσαμε τις συντάξεις του ΟΑΕΕ. Ελπίζω να τα καταφέρουμε και του χρόνου», δήλωσε ο Υπουργός, κάνοντας σαφές ότι δεν πρέπει να θεωρείται καθόλου μα καθόλου βέβαιο πως οι συντάξεις των ελεύθερων επαγγελματιών θα παραμείνουν ακόμη και στο σημερινό, απαράδεκτα χαμηλό επίπεδο.

Το δεύτερο καμπανάκι κινδύνου, μένοντας μόνο στα επίσημα, ήχησε από την τριμηνιαία έκθεση που εκδίδει το γραφείο προϋπολογισμού της Βουλής, όπου παρακολουθείται η εκτέλεσή του και εν γένει η πορεία των δημόσιων οικονομικών. Εκεί λοιπόν, χωρίς περιστροφές, αναφέρεται πως «η αύξηση των ελλειμμάτων των ασφαλιστικών ταμείων μπορεί να οδηγήσει σε νέες περικοπές συντάξεων». Την αίσθηση ότι κάτι μαγειρεύεται στην πλάτη των ασφαλισμένων άφησε επίσης και η προσπάθεια της κυβέρνησης να περάσει, μέσα από το πολυνομοσχέδιο που ψηφίστηκε πρόσφατα, μείωση των συντάξεων του ΟΑΕΕ κατά 35%. Επρόκειτο για μια εντελώς ανήθικη και ανέντιμη προσπάθεια, που θα είχε τελεσφορήσει αν δεν μεσολαβούσε το μίνι αντάρτικο του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Β. Βενιζέλου απέναντι στον πρωθυπουργό Α. Σαμαρά, που ως επίδικο φυσικά έχει τη νομή της εξουσίας και τη διανομή των καρεκλών, και όχι τα συμφέροντα των συνταξιούχων.

Έλλειμμα 2,5 δισ. ευρώ

Δεν υπάρχει, λοιπόν, αμφιβολία πως μια νέα μείωση των συντάξεων είναι προ των πυλών. Στη βάση της έχει τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ασφαλιστικά ταμεία, όπως αποτυπώνονται σε ένα συνολικό έλλειμμα ύψους 2,5 δισ. ευρώ και για τον ΕΟΠΥΥ επιπλέον 1,5 δισ.

Στη βάση της έχει επίσης την άσχημη κατάσταση των δημόσιων οικονομικών, η οποία, σε αντίθεση με το κλίμα ευφορίας που επιχειρεί να δημιουργήσει η κυβέρνηση, ώστε να περιθωριοποιήσει την ογκούμενη δυσφορία, είναι πανθομολογούμενη. Αναφέρει, για παράδειγμα, στο κεφάλαιο με τίτλο Τα φορολογικά έσοδα αποκλίνουν, η τριμηνιαία έκθεση του γραφείου προϋπολογισμού της Βουλής: «Η πορεία των καθαρών εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού εξακολουθεί να είναι σημαντικά αρνητική, καθώς αυτά σημείωσαν πτώση κατά 6,3% σε ετήσια βάση στα 10,7 δισ. ευρώ στο πρώτο τρίμηνο του 2013, από αύξησή τους κατά 2,9% στο πρώτο τρίμηνο του 2012».

Σε αυτό το πλαίσιο επιδείνωσης του δημοσιονομικού προβλήματος, ακόμη και ανθηρή να ήταν η κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων, δεν θα γλίτωναν τις περικοπές, μιας και θα λειτουργούσαν σαν αμορτισέρ της δημοσιονομικής προσαρμογής, αναλαμβάνοντας να απορροφήσουν το κόστος των μειούμενων φορολογικών εσόδων. Το γεγονός ότι η κατάστασή τους δεν είναι ανθηρή, όπως είναι εμφανές, οξύνει ακόμη περισσότερο τη συζήτηση για τα οικονομικά προβλήματα των ταμείων. Κοινό τους χαρακτηριστικό είναι πως όλα, μα όλα αυτά τα προβλήματα προκλήθηκαν από τη σημερινή οικονομική πολιτική. Δηλαδή οι συνταξιούχοι γίνονται ήδη ζητιάνοι και θα γίνουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό λόγω των Μνημονίων και της Τρόικας, που ευθύνονται για το βούλιαγμα των ταμείων. Κι αντί, έστω κι αυτή την ύστατη ώρα που γίνονται ορατές δια γυμνού οφθαλμού οι συνέπειες της πολιτικής τους, να την εγκαταλείψουν, ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ υπόσχονται ακόμη μεγαλύτερες δόσεις από το ίδιο θανατηφόρο φάρμακο.

Δέκα είναι οι άμεσες αιτίες που οδήγησαν τα ασφαλιστικά ταμεία στην άκρη του γκρεμού, δίνοντας την αφορμή στην τρικομματική κυβέρνηση να εμφανίζει ως επιβεβλημένη και αναπόφευκτη μια νέα μείωση των συντάξεων – την πολλοστή που έχει επιβληθεί από το 2010. Συγκεκριμένα, η ύφεση της Οικονομίας, η αύξη­ση της ανεργίας, η επέκταση των ελαστικών μορφών εργασίας, η εξάπλωση της ανασφάλιστης εργασίας, η εισοδηματική πολιτική, η μείωση των εργοδοτικών εισφορών, η μετακίληση στα ταμεία του κόστους αλλεπάλληλων προγραμμάτων εθελούσιων εξόδων προσωπικού, η ασυνέπεια του κράτους, η κρατική αφαίμαξη και, τέλος, το δημογραφικό πρόβλημα.

Όλοι αυτοί οι λόγοι, με διαφορετική ένταση ο καθένας, έχουν οδηγήσει σε χρεοκοπία το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα, που μπορεί να χαρακτηριστεί σαν ένας άταφος νεκρός, και φέρνουν πολύ κοντά μια νέα μείωση συντάξεων πέραν αυτής που ίσχυσε από 1η Ιανουαρίου 2013 (μειώνοντας κατά 5% τις συντάξεις από 1.001 έως 1.500 ευρώ, κατά 10% τις συντάξεις από 1.501 έως 2.000 ευρώ κ.ο.κ.), η οποία ενδέχεται να ξεκινήσει από τα επικουρικά ταμεία και τα εφάπαξ που παίρνουν πολλοί κλάδοι.

Οι Δέκα Αιτίες της Καταστροφής

• Οικονομική Ύφεση: Με βάση στοιχεία του κρατικού προϋπολογισμού και της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, η Ελλάδα μέχρι το τέλος του 2013 θα έχει χάσει το 1/4 του ΑΕΠ της σε σχέση με το 2007. Η πτώση του ΑΕΠ κατ’ έτος έχει ως εξής: 2008: -0,2%, 2009: -3,2%, 2010: -3,5%, 2011: -7,1%, 2012: -6,4% και 2013: -4,5%. Αυτή η θεαματική πτώση του ΑΕΠ, που μπορεί να συγκριθεί με τις χειρότερες υφέσεις του 20ου αιώνα, δίνει στην Ελλάδα το θλιβερό προνόμιο να διεκδικεί την τρίτη μεγαλύτερη ύφεση τα τελευταία 100 χρόνια και την πρώτη σε διάρκεια, ξεπερνώντας ακόμη και τη μεγάλη ύφεση των ΗΠΑ του 1929.

Το ασφαλιστικό ταμείο που υπέστη τη μεγαλύτερη επιβάρυνση λόγω της ύφεσης είναι ο Οργανισμός Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών, στον οποίο, σε ένα σύνολο 774.000 ασφαλισμένων, περίπου 380.000 ενεργοί ασφαλισμένοι αδυνατούν να καταβάλουν τις εισφορές τους, έχοντας οφειλές κοντά στα 5,9 δισ. ευρώ από 3 δισ. που ήταν το 2011, δηλαδή τα μισά! Η ύφεση από μόνη της επέφερε ένα σημαντικό πλήγμα σε κάθε είδους δημόσιο έσοδο – άρα και στα ασφαλιστικά ταμεία, από τη στιγμή που η οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε τόσο απότομα. Οι συνέπειες, ωστόσο, στους ασφαλιστικούς οργανισμούς αποδείχθηκαν πολύ πιο δραματικές, γιατί η ύφεση συνοδεύτηκε από μια σειρά επιπλέον οικονομικών εξελίξεων.

• Άνοδος της ανεργίας: Η Ελλάδα πλέον κατέχει το ρεκόρ ανεργίας στην ΕΕ. Τον Φεβρουάριο, με βάση στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, η ανεργία, μιλώντας πάντα για την επίσημη, έφτασε το 27%. Οι δραματικές συνέπειες που έχει η έκρηξη της ανεργίας στην ευστάθεια του ασφαλιστικού συστήματος φαίνεται ανάγλυφα, αν δούμε την αναλογία όσων εργάζονται και όσων είναι εκτός της αγοράς εργασίας.

Συγκεκριμένα, τον Φεβρουάριο του 2013 οι άνεργοι ήταν 1.320.189 άτομα και τα μη οικονομικά ενεργά άτομα 3.358.649. Το σύνολο, επομένως, όσων δεν συμμετείχαν στην αγορά εργασίας ήταν 4.678.838 άτομα. Πρόκειται για αριθμό που προκαλεί σοκ αν τον συγκρίνουμε με τον αριθμό των εργαζομένων, που ήταν 3.568.186, μιας και τον ξεπερνάει κατά πολύ! Για να εκτιμήσουμε το μέγεθος του σοκ με το οποίο είναι αντιμέτωπο το ασφαλιστικό σύστημα, χρειάζεται να αναφέρουμε πως, μόλις πέντε χρόνια πριν, το 2008, η κατάσταση ήταν σχεδόν αντίστροφη: 4.516.876 άτομα έθρεφαν 3.801.675.

Η αύξηση της ανεργίας, που δεν είναι φυσικό επακόλουθο της ύφεσης, αλλά συνειδητή επιλογή των κυβερνήσεων όπως δείχνει κι η υπό εξέλιξη επιχείρηση απόλυσης δεκάδων χιλιάδων δημόσιων υπαλλήλων που γίνεται στο όνομα της μείωσης των ελλειμμάτων, σημαίνει σημαντικές απώλειες στα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων. Στελέχη των ασφαλιστικών οργανισμών εκτιμούν πως κάθε μονάδα ανεργίας προκαλεί απώλεια εσόδων για τα ταμεία ύψους 250 εκατ. ευρώ.

• Επέκταση των ελαστικών σχέσεων εργασίας: Στο πλαίσιο της απορρύθμισης της αγοράς εργασίας, όλα τα Μνημόνια από τον Μάιο του 2010 μέχρι εκείνο του Νοεμβρίου του 2012 περιελάμβαναν μέτρα ενθάρρυνσης της εργοδοσίας να καταργήσει τις σταθερές σχέσεις εργασίας προς όφελος πρόσκαιρων και ευέλικτων σχέσεων εργασίας. Σε πολλές επιχειρήσεις προκρίθηκε η εκ περιτροπής εργασία ως μια μορφή για να αποφευχθούν οι ομαδικές απολύσεις. Έτσι, με βάση την έκθεση του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας για το 2012, 84.490 συμβάσεις μετατράπηκαν μονομερώς από συμβάσεις αορίστου χρόνου σε μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης, με αρνητικές συνέπειες για τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων, καθώς μικρότεροι μισθοί σημαίνουν μικρότερες εισφορές.

• Έκρηξη της αδήλωτης εργασίας: Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η υποκρισία δεν υπάρχει μόνο στην κυβέρνηση, αλλά και στην Τρόικα. Παρότι στα Μνημόνια επανειλημμένως αναφέρονται δεσμεύσεις για την ενίσχυση του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας με στόχο να αντιμετωπιστεί η αδήλωτη εργασία, στην πραγματικότητα τα μέτρα που εφαρμόζονται είναι στην αντίθετη κατεύθυνση. Στελέχη του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας και της Υπηρεσίας Ελέγχου του ΙΚΑ υπογραμμίζουν όχι μόνο την έλλειψη προσωπικού, αλλά και το γεγονός ότι οι υπηρεσίες δεν καλύπτουν έξοδα κίνησης. Το αποτέλεσμα, έτσι, είναι να αποθαρρύνονται οι ελεγκτές να πάνε σε επιχειρήσεις για να ελέγξουν κατά πόσον εφαρμόζονται οι νόμοι.

Ακόμη, όμως, κι από αυτούς τους λίγους ελέγχους που διεξάγονται, τα συμπεράσματα είναι εξόχως αποκαλυπτικά: Μόνο τον Μάρτιο του 2013, από τις 1.981 επιχειρήσεις που έλεγξε η ειδική Υπηρεσία του ΙΚΑ, οι 979 απασχολούσαν ανασφάλιστους, ενώ από τους 7.959 εργαζόμενους οι 2.295 ήταν ανασφάλιστοι! Τον Απρίλιο τα σχετικά κλιμάκια έλεγξαν 461 επιχειρήσεις, όπου βρέθηκαν 701 ανασφάλιστοι εργαζόμενοι, κ.ο.κ. Ξεχωριστή σημασία, μάλιστα, έχει πως η μειοψηφία των ανασφάλιστων, μόνο το 42% συγκεκριμένα, ήταν μετανάστες. Συνολικά, το 2012 η αδήλωτη εργασία είχε φθάσει το 36%, προκαλώντας μια πρωτοφανή αιμορραγία για τα ασφαλιστικά ταμεία, που εκτιμάται στα 6,5 δισ. ευρώ.

• Εισοδηματική πολιτική: Αιμορραγία, επίσης, προκαλούν στα ασφαλιστικά ταμεία οι μειώσεις μισθών και ημερομισθίων (22% και 32% για τους νέους κάτω των 25 ετών επέβαλε το δεύτερο μνημόνιο) και η πρόσφατη κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού, καθώς σημαίνουν λιγότερα έσοδα. Πλήγμα για το ασφαλιστικό ταμείο αποτέλεσε επίσης η κατάργηση της μετενέργειας, που οδήγησε σε σημαντικές απώλειες του μισθού εκατοντάδων χιλιάδων εργαζομένων, οι οποίοι στο εξής θα αμείβονται με τη συλλογική σύμβαση ή τον κατώτατο μισθό. Παρότι οι εκτιμήσεις για τη μείωση των μισθών ποικίλουν σημαντικά, αξίζει να κρατήσουμε ότι σε πολλές ΔΕΚΟ οι μειώσεις των μισθών την τελευταία τριετία ανέρχονται στο 55%, ενώ στην έκθεση του ΣΕΠΕ για το 2012 καταγράφονται 74.483 επιχειρήσεις που απασχολούν 261.353 εργαζόμενους, οι οποίες προχώρησαν σε μεσοσταθμικές μειώσεις μισθών κατά 18,8%, μέσω επιχειρησιακών και ατομικών συμβάσεων εργασίας.

• Μείωση εργοδοτικών εισφορών: Πέρα από τους συγκαλυμμένους και παράνομους τρόπους μείωσης του ασφαλιστικού κόστους και αύξησης των κερδών, τα Μνημόνια προβλέπουν και επίσημη μείωση των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών κατά 5 μονάδες, σε ορίζοντα τετραετίας. Στα μέσα Απριλίου, μάλιστα, ο Υπουργός Εργασίας, Γιάννης Βρούτσης, στη συνέλευση της Συνομοσπονδίας Επιχειρηματιών Ενοικιαζόμενων Δωματίων προανήγγειλε ότι εντός του 2013 οι εργοδοτικές εισφορές θα μειωθούν κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, πέραν της μείωσης κατά 1,1 μονάδας που έγινε το 2012, λόγω της κατάργησης των εισφορών υπέρ των Οργανισμών Εργατικής Εστίας και Κατοικίας.

• Κόστος προγραμμάτων εθελούσιας εξόδου: Σημαντική επιβά­ρυνση που αθροιστικά εκτιμάται γύρω στα 5 δισ. ευρώ έχουν προκαλέσει στα ασφαλιστικά ταμεία και τα προγράμματα εθελούσιας εξόδου που εφαρμόστηκαν τις περισσότερες φορές προς όφελος των ιδιωτών, για να μπορέσουν να πάρουν υπό τον έλεγχό τους δημόσιες επιχειρήσεις, χωρίς το ενοχλητικό... βάρος του εργατικού κόστους. Αυτό, για παράδειγμα, συνέβη με την Ολυμπιακή και τον ΟΤΕ.

• Ασυνέπεια του κράτους: Τα ασφαλιστικά ταμεία, ωστόσο, δεν θα απειλούνταν με κατάρρευση αν το κράτος δεν περιόριζε κάθε χρόνο τη συμμετοχή του, δίνοντας τη χαριστική βολή σε ορισμένα ταμεία, όπως για παράδειγμα ο ΟΑΕΕ, όπου η κρατική εισφορά μειώθηκε 550 εκατ. ευρώ - από 1,35 δισ. στα 800 εκατ. ευρώ. Συνολικά οι επιχορηγήσεις των ασφαλιστικών ταμείων από 14,5 δισ. ευρώ το 2012 προβλέπεται να μειωθούν το 2013 σε 12,6 δισ. ευρώ. Περιττό να ειπωθεί πως η σταδιακή αποχώρηση του κράτους από τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος, προς όφελος των πιστωτών που συνεχίζουν να αφαιμάζουν τα δημόσια έσοδα, οδηγεί αργά και σταθερά σε ένα εντελώς νεοφιλελεύθερο ασφαλιστικό σύστημα, ό­που το ασφαλιστικό κόστος κατά βάση επιβαρύνει τον εργαζόμενο, δευτερευόντως τον εργοδότη και καθόλου το κράτος.

• Κρατική λεηλασία: Ανέκαθεν το ελληνικό κράτος αντιμετώπιζε το ασφαλιστικό σύστημα σαν μια ανέξοδη πηγή φθηνών χρηματοδοτήσεων. Έτσι, είτε με τη μορφή των άτοκων καταθέσεων στην Τράπεζα της Ελλάδας τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, είτε με τη μορφή της υποχρεωτικής τοποθέτησης των ρευστών διαθεσίμων σε μετοχές και κρατικά ομόλογα τα τελευταία χρόνια, το ελληνικό δημόσιο αντιμετώπισε τα αποθεματικά τού ασφαλιστικού συστήματος ως εργαλείο άσκησης οικονομικής πολιτικής και παρέμβασης στην Οικονομία, σε βάρος φυσικά των συμφερόντων των ασφαλισμένων. Τρανή απόδειξη η αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους τον Μάρτιο του 2012 που, με ευθύνη κυρίως του σημερινού προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Βαγγέλη Βενιζέλου, που τότε ήταν Υπουργός Οικονομικών, οδήγησε τα ασφαλιστικά ταμεία σε ονομαστικές απώλειες 12 δισ. ευρώ.

Στην πράξη οι ζημιές τους είναι πολύ μεγαλύτερες, γιατί τα ασφαλιστικά ταμεία, έχοντας την ανάγκη ρευστού, είναι υποχρεωμένα να «σπάνε» ομόλογα που πήραν στο πλαίσιο της α­νταλλαγής με ημερομηνία λήξης μετά από 20 χρόνια, σε τιμές που σήμερα αντιστοιχούν στο 30% ή 40% της ονομαστικής τους τιμής. Πρέπει να τονισθούν τα διπλά κριτήρια που κυριάρχησαν, καθώς οι τράπεζες αποζημιώθηκαν για τις ζημιές που υπέστησαν από την ανταλλαγή με το πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης, αντίθετα με τα ασφαλιστικά ταμεία. Αν τα ασφαλιστικά ταμεία είχαν αποζημιωθεί με ένα μέρος μόνο από τα 50 δισ. ευρώ που πήραν οι τραπεζίτες, δεν θα συζητιόταν τώρα η μείωση των συντάξεων. Επ’ αυτού, όμως, σιωπή απ’ όλους. Όχι μόνο από τα κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρ­νηση…

• Όξυνση του δημογραφικού προβλήματος: Αποτέλεσμα της αιματηρής λιτότητας είναι η απότομη μείωση των γεννήσεων που καταγράφεται στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, με δραματικές συνέπειες για την ηλικιακή πυραμίδα που αποτελεί ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του ασφαλιστικού συστήματος. Πολύ πρόσφατα, χαρακτηριστικά, στις 7 Μαρτίου και με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας, ανακοινώθηκε από γιατρούς της Β’ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του Αρεταίειου Νοσοκομείου ότι το 2012 γεννήθηκαν 15.000 λιγότερα παιδιά σε σχέση με το 2011. Ο αριθμός των γεννήσεων (106.777 το 2011) προκαλεί απογοήτευση, αν επίσης συγκριθεί και με τον αριθμό των θανάτων (110.726 για τον ίδιο χρόνο), καθώς δηλώνει την καθαρή μείωση του πληθυσμού και τη συρρίκνωση των παραγωγικών ηλικιών.

Ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω, το πρώτο δίμηνο του 2013 τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων υποχώρησαν κατά 696 εκατ. ευρώ, όπως δήλωσε ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Προσωπικού Οργανισμού Κοινωνικής Πολιτικής, Θανάσης Κοποτάς, κατά τη διάρκεια των εργασιών του 29ου Συνεδρίου της ομοσπονδίας. Η μείωση των εσόδων των ταμείων από εισφορές διαχρονικά περιγράφηκε επίσης πρόσφατα από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Εργαζομένων ΙΚΑ, καθώς με βάση στοιχεία που παρουσίασε φάνηκε πως τα έσοδα του ιδρύματος τον Φεβρουάριο του 2013 ανέρχονταν σε 934,9 εκατ. όταν τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους ήταν 1,2 δισ. ευρώ. Η δραματική κατάσταση του ΙΚΑ (που κάθε μήνα χρειάζεται για συντάξεις γύρω στα 800 εκατ. ευρώ) φαίνεται επίσης και από το γεγονός ότι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές που έχει να λαβαίνει από ενεργές επιχειρήσεις ανέρχονται σε 8 δισ. ευρώ και από ανενεργές επιχειρήσεις στα 4,5 δισ. ευρώ. Δραματική είναι επίσης η κατάσταση και στον ΟΓΑ, όπου οι συνολικές οφειλές στο τέλος του 2012 ανέρχονταν σε 729,2 εκατ. ευρώ.

Επίλογος...

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επικείμενη μείωση των συντάξεων ενδέχεται να αμβλύνει βραχυπρόθεσμα τις πιέσεις που δέχονται τα οικονομικά των ασφαλιστικών ταμείων. Μακροπρόθεσμα, όμως, όσο δεν αυξάνεται η απασχόληση, όσο δηλαδή δεν μειώνεται η ανεργία, κι όσο δεν αυξάνεται το ύψος των μισθών, τα προβλήματα θα παρουσιάζονται ξανά και ξανά, εμφανίζοντας ως μονόδρομο νέες μειώσεις στις συντάξεις. Ίσως αυτός είναι ο δρόμος που έχουν επιλέξει για να φτάσουμε την 1η Ιανουαρίου 2015 στη λεγόμενη «εθνική σύνταξη» των 360 ευρώ, που θα είναι σύνταξη πείνας.

Το σημαντικότερο επίδικο, όμως, δεν είναι η υγεία των ασφαλιστικών ταμείων, που θα μπορούσε να είχε επιτευχθεί με πολλούς άλλους τρόπους, αν υπήρχε η πολιτική βούληση και δεν πρυτάνευε το συμφέρον των δανειστών. Το σημαντικό­τερο που διακυβεύεται είναι η αξιοπρέπεια και η ίδια η επιβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων που δούλεψαν επί δεκαετίες πληρώνοντας στο ακέραιο τις ασφαλιστικές υποχρεώσεις τους, και πολύ σύντομα δεν θα έχουν να αγοράσουν ψωμί… ΗΝ

- See more at: http://www.hellenicnexusmag.com/free-content/75-dekalogos#sthash.sY9vpqrV.dpuf