2015: ποδαρικό του νέου έτους με αβεβαιότητα, κρυφές ρυθμίσεις, τρόικα και περικοπές

Αν και ο νέος χρόνος  μας φέρνει πολλές και ουσιαστικές αλλαγές στο Ασφαλιστικό, ανατρέποντας συνήθειες και «παραδόσεις» δεκαετιών εν τούτοις, η πιο σημαντική παράμετρος που εισάγει έχει να κάνει με την ανασφάλεια, την ασάφεια και τις κυοφορούμενες ανατροπές τη υποδείξει τα τρόικας. Όλες αυτές που καταγράφηκαν το 2014 και ήταν να νομοθετηθούν στο πλαίσιο της 5^ης αξιολόγησης πέρυσι το φθινόπωρο αλλά, μετατέθηκαν για... το 2015 καθώς δεν συγκέντρωναν την απαραίτητη  κοινοβουλευτική πλειοψηφία των δύο συγκυβερνούντων κομμάτων εξουσίας. Κυρίως λόγω των εθνικών εκλογών που προέβαλαν στον ορίζοντα με αφορμή τις διαδικασίες εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας.

Αλλά και νέες απαιτήσεις λόγω καθυστέρησης εφαρμογής των προηγούμενων (επιδείνωση των οικονομικών στοιχείων όσο περνάει ο χρόνος) και διαφοροποιήσεων σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο (μεγαλύτερο αποπληθωρισμό από την πτώση των τιμών πετρελαίου, οικονομική στασιμότητα στην ευρωζώνη κ.α).

Κυρίως όμως πρέπει να συνυπολογιστούν οι πολιτικές αλλαγές και οι εξελίξεις που θα πυροδοτήσει η εκλογική αναμέτρηση της 25^ης Ιανουαρίου.

Οι εν λόγω αλλαγές στο ασφαλιστικό και, κυρίως, όσες προστεθούν στην πορεία, κάτι που επιθυμεί η τρόικα και απαιτούν οι δανειστές προκειμένου να γίνει αποδεχτή η 5^η αξιολόγηση και να ανοίξει η προληπτική πιστωτική γραμμή (ECCL), αποτελούν το μεγάλο ερωτηματικό για το νέο έτος που μόλις ξεκίνησε. Αλλά, σε κάθε περίπτωση ο πανικός είναι κακός σύμβουλος. Γιατί οι όποιες αλλαγές θα ψηφιστούν μετά τον Μάρτιο του 2015, ενώ πολλές εξ αυτών θα εφαρμοστούν σε βάθος 3ετία (μετά το 2018). Δεν παύει πάντως  να υπάρχει μια τεράστια εκκρεμότητα η οποία προκαλεί ανασφάλεια, μια βασανιστική αναμονή που ανατρέπει την φιλοσοφία του Ασφαλιστικού. Που δεν είναι άλλη από την μετατροπή της ανασφάλειας κατά την τρίτη ηλικία σε βεβαιότητα (οικονομικών) παροχών. Η οποία, ωστόσο, διασφαλίζεται κατά την ενεργό περίοδο (οικονομική-παραγωγική ζωή). Στην παρούσα συγκυρία επανέρχονται οι αβεβαιότητες της τρίτης ηλικίας αφού ο εν ενεργεία (απασχολούμενος) πολίτης δεν μπορεί να προγραμματίσει για τα γηρατειά.

Με βάσει τις υπάρχουσες πληροφορίες μέσα στο 2015 αναμένεται να:

1. Να καταργηθούν τα ενδιάμεσα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης. Όσοι έχουν θεμελιώσει (δημόσιο και ειδικά ταμεία) το 58^ο έτος για πλήρη σύνταξη, οι μητέρες με ανήλικο, που περιμένουν να κλείσουν τα 55 ή 60 προκειμένου να συνταξιοδοτηθούν (σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα) θα δουν τα θεμελιωμένα δικαιώματά τους να καταργούνται μέχρι το 2018. Και έτσι, όσοι και όσες δεν έχουν «πιάσει» τα εν λόγω όρια μέσα στα επόμενα 2-3 έτη θα πάνε υποχρεωτικά είτε στο 62^ο έτος της ηλικίας, προκειμένου να πάρουν σύνταξη με 40 έτη ασφάλισης είτε, με λιγότερα των 40 ετών, στο 67^ο έτος.

2. Τα πλασματικά έτη που έχουν δικαίωμα να αναγνωρίσουν οι ασφαλισμένοι προκειμένου να συμπληρώσουν τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης αναμένεται να περιοριστούν. Καίτοι αυτά πληρώνονται αδρά από τους πολίτες. Ωστόσο, η τρόικα επιμένει να περιοριστούν καθιστώντας –στην πραγματικότητα- δυσχερέστερη την συνταξιοδότηση. Ακόμη και στο 62^ο έτος της ηλικίας που αποτελεί το νέο συμβατικό όριο. Και αυτό με δεδομένα τα 40 έτη ασφάλισης. Όριο που δύσκολα συμπληρώνει κανείς εν μέσω ανεργίας ή με διάρκεια σπουδών 4 έως 7 έτη σήμερα (συν τον στρατό για τους άνδρες).

Ουσιαστικά, πρόκειται για μια προσπάθεια έμμεσες αύξησης του ορίου ηλικίας πέραν του 62^οέτους.

Με βάσει τους δύο δίδυμους νόμους του 2010, τον  3863/10 για τον ιδιωτικό τομέα και τον  3865/10 για το δημόσιο, οι ασφαλισμένοι δικαιούνται έως 7 πλασματικά έτη (2.100 ημέρες ασφάλισης) προκειμένου να συμπληρώσουν 40ετία και να συνταξιοδοτηθούν στο 62^ο έτος. Ωστόσο, στον δημόσιο τομέα τα εν λόγω πλασματικά μπορούν να φτάσουν και τα 12 έτη (για έναν γονέα με  τρία τεκνά, αφού τα πλασματικά από τα παιδιά -μόνο στο δημόσιο τομέα- δεν υπολογίζονται στα συνήθη 7 πλασματικά από τις σπουδές, τον στρατός κ.λπ).

Στόχος της τρόικας είναι κατ’ αρχήν τα επιπλέον πλασματικά από τα παιδιά (σ.σ. έχει υποδείξει να συνυπολογίζονται τα πλασματικά από τα τέκνα στα 7 υπόλοιπα-συνήθη πλασματικά, να μην υπολογίζονται χωριστά-επιπλέον). Ακολούθως, στόχος είναι ο περιορισμό των πλασματικών στα 5 έτη με έμφαση στο στρατό και τις σπουδές.

3. Στο στόχαστρο είναι και το κοινωνικό μέρος της σύνταξης (περίπου 220 ευρώ στον ΟΑΕΕ-ΤΕΒΕ και  200 έως 280 στο ΙΚΑ). Με αυτόν τον τρόπο επιδιώκεται μια καλύτερη εσωτερική κλιμάκωση των συντάξεων χωρίς να αυξηθούν οι υψηλές συντάξεις. Να λειτουργεί δηλαδή καλύτερα η ανταποδοτικότητα και να υπάρχουν κίνητρα ασφάλισης. Γιατί σήμερα είτε με 4.500 ήμερες ασφάλισης είτε με 7.000 ημέρες η σύνταξη σχεδόν δεν διαφοροποιείται. Δηλαδή, επιδιώκεται «εξίσωση προς τα κάτω».

Οι δε πραγματικά φτωχοί ασφαλισμένοι θα παραπέμπονται στους Δήμους για το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.

4. Με την σταδιακή μηχανοργάνωση ολόκληρης της ασφαλιστικής ιστορίας κάθε απασχολουμένου (κατάργηση των καρτελών που ίσχυαν μέχρι το 2002 και διατήρηση ηλεκτρονικού αρχείο ενσήμων), κάτι που αναμένεται να ολοκληρωθεί σε ένα χρόνο, στις αρχές του 2016, θα επιδιωχθεί η χορήγηση της σύνταξης με βάσει τις καταβληθείσες εισφορές στο σύνολο του εργασιακού βίου.

Μια τέτοια εξέλιξη θα σημάνει την μείωση των μικρών και πολύ μικρών συντάξεων που στηρίζονται στο κοινωνικό μέρος στο οποίο εισφέρει το κοινωνικό σύνολο.

5. Κατάργηση της  θεμελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώματος με 15ετία (4.500  ημέρες ασφάλισης) και χορήγηση της κατώτατης σύνταξης, πάντα στο 67^ο έτος ή στο 62^ο με την προϋπόθεση των 100 ενσήμων το χρόνο την αμέσως προηγούμενη 5ετία. Το νέο όριο αναμένεται να τεθεί σε ισχύ μετά το 2018 και αναμένεται να επηρεάσει ιδιαίτερα τις γυναίκες στα ΒΑΕ, τους οικοδόμους και εν γένει τον ιδιωτικό τομέα ο οποίος πλήττεται από υψηλά ποσοστά ανεργίας.

Παράλληλα, η δεύτερη σύνταξη (50%) θα χορηγείται με 22 ή και περισσότερα έτη ασφάλισης (από 16 σήμερα), ενώ η πλήρης κατώτατη (δεύτερη σύνταξη) θα χορηγείται μετά από 25 και πλέον έτη ασφάλισης (από 20).

Είναι προφανές ότι συν τω χρόνω θα εξαφανιστούν οι διπλές συντάξεις καθώς δεν είναι εύκολο κάποιος να εργάζεται δύο πλήρεις βάρδιες για πολλά έτη.

Αυτά είναι από τα «προσεχώς» του Ασφαλιστικού. Εκτός όμως από αυτά που ενσπείρουν αβεβαιότητα υπάρχουν και τα ήδη ψηφισθέντα μέτρα τα οποία προκαλούν μειώσεις ή αύξηση των ορίων ηλικίας για συνταξιοδότηση.

Συγκεκριμένα, από την περασμένη Πέμπτη 1/1/2015 ισχύουν οι παρακάτω αλλαγές:

Α) Ισχύει νέος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων. Τα έτη μέχρι και το 2010 υπολογίζονται με βάσει τα ισχύοντα μέχρι το 2014 (περίπου 2% για κάθε έτος ασφάλισης μείον τις μνημονιακές κρατήσεις), τα έτη από το 2011 και μετά με βάσει συντελεστές που αυξάνονται αναλόγως των συνολικών ετών ασφάλισης. Συντελεστές που ξεκινούν από το 0,8% για κάθε έτος στην ασφάλισης και μπορεί να φτάσει το 1,5% για περισσότερα από 39 έτη ασφάλισης. Με αυτόν τον νέο τρόπο υπολογισμού η σύνταξη μειώνεται κατά 1,5-2% κάθε χρόνο αλλά, αυτή η μείωση (νέος τρόπος υπολογισμού) αφορά μόνο όσους θεμελιώνουν από φέτος και εις το εξής. Πρόσθετα, θα χορηγείται τμήμα της βασικής σύνταξης το οποίο θα κυμαίνεται από 323 έως και 360 ευρώ (το ακριβές ποσό θα καθοριστεί με υπουργική απόφαση).

Β) Οι επικουρικές συντάξεις αναμένεται να περικοπούν κατά 10% , αναδρομικά από 1/1/2015 ή, κατά μεγαλύτερο ποσοστό εάν αυτή η μείωση ισχύσει από τον Μάρτιο ή αργότερα μέσα στο έτος.

Η περικοπή επιβάλλεται απλώς με απόφαση του διοικητικού συμβουλίου εκάστου ταμείο (σ.σ. εν προκειμένω του ΕΤΕΑ που είναι και το μεγαλύτερο επικουρικό ταμείο)  εις τρόπον ώστε ο προϋπολογισμός να είναι ισοσκελισμένος (έσοδα-έξοδα). Και όσο αυξάνονται οι συνταξιούχοι, παρατείνεται το προσδόκιμο ζωής, μειώνονται οι εργαζόμενοι και περιορίζονται οι αποδοχές, τόσο η εξίσωση θα αποβαίνει αρνητική για τους συνταξιούχους.

Γ) Οι ασφαλισμένοι στα Βαρέα (ΒΑΕ) για να βγουν σε πλήρη σύνταξη με 10.500 ημέρες ασφάλισης (35 έτη), εκ των οποίων οι 7.500 (25 έτη) στα ΒΑΕ και τα υπόλοιπα μεικτά η πλασματικά θα πρέπει να συμπληρώσουν το 62^ο έτος της ηλικίας (και το 60^ο για να λάβουν μειωμένη -μείον 12%- υπό την προϋπόθεση ότι έχουν 1.000 ΒΑΕ ένσημα τα προηγούμενα 13 έτη).

Δ) Οι γυναίκες που είναι ασφαλισμένες στο ΙΚΑ μπορούν να βγουν με μειωμένη σύνταξη στο 61^ο έτος εφόσον φέτος έχουν 10.000 ημέρες ασφάλισης (έως 2.100 πλασματικά ένσημα) αλλά απαιτούνται 12.000 κατά την έξοδο (και 100 ένσημα κάθε χρόνο την προηγούμενη 5ετία).

Ε) Στον ΟΑΕΕ οι ασφαλιστικές εισφορές από φέτος θα καταβάλλονται κάθε μήνα, αντί διμήνου, προκειμένου να μην συσσωρεύεται η οφειλή και, εν μέσω κρίσης στην αγορά, να αυξάνονται οι υποχρεώσεις προς το ασφαλτικό ταμείο. Ήδη, οι μισοί και πλέον ασφαλισμένοι (54%) οφείλουν εισφορές ετών στον ΟΑΕΕ.

ΣT) Για τον ίδιο λόγο έχουν και φέτος το δικαίωμα (όπως και το 2016) οι ελεύθεροι επαγγελματίες να επιλέξουν χαμηλότερη, έως και δύο επίπεδα, ασφαλιστική κλάση στον ΟΑΕΕ ώστε να μειωθούν τα ασφάλιστρα που καταβάλλουν και να γίνει βιώσιμη η λειτουργία της επιχείρησής τους. Να σημειωθεί ότι το μέτρο πρωτοκαθιερώθηκε το 2013 και στα τέλη του 2014 επεκτάθηκε για άλλα δύο έτη.

Ζ) Οι επικουρικές συντάξεις θα μετατραπούν σε πλήρως ανταποδοτικές. Μάλιστα, όταν ο δικαιούχος θα αιτείται σύνταξης θα ερωτάται από το ταμείο εάν επιθυμεί η σύνταξή του να μεταβιβαστεί σε περίπτωση θανάτου. Δεν θα ισχύει αυτόματα αυτό (μεταβίβαση) όπως συνέβαινε έως τώρα. Σε αυτή την περίπτωση για τον υπολογισμό της σύνταξης δεν θα διαιρείται το αποτέλεσμα της συνταξιοδοτικής αποταμίευσης (εισφορές συν αποδόσεις) διά των μηνών που απομένουν μέχρι το προσδοκώμενο ζωής που έχει (π.χ. εάν είναι 60 ετών με προσδοκώμενο ζωής τα 80, δια τους 240 μήνες που θα απολαμβάνει τη σύνταξη) αλλά διά του 300 εάν η σύζυγός του είναι 55 ετών. Και το πηλίκο της διαίρεσης θα είναι η μηνιαία παροχή από τον πρώτο μήνα συνταξιοδότησης. Ακόμη και εάν η σύνταξη δεν μεταβιβαστεί, τελικά, στη σύζυγο λόγω προηγηθέντος θανάτου της…

Η) Θα πρέπει να εκδοθούν οι εγκύκλιοι για την εφαρμογή του μαθηματικού τύπου για τον υπολογισμό των εφάπαξ (αφορούν σε παραίτηση μετά 1/9/2013). Τα στελέχη των ασφαλιστικών ταμείων υποστηρίζουν ότι η πρόβλεψη για συνυπολογισμό, στην έκδοση των εφάπαξ, των εσόδων και των πληρωμών εκάστου ταμείου κατά την προηγούμενη 15ετία (σ.σ. εν προκειμένου φέτος για την περίοδο 2000-2014) ώστε να βγει η παροχή και να μην υπάρχει ταμειακό «άνοιγμα» για την περίοδο αναφοράς, απλώς είναι ανεφάρμοστη.

Πέραν αυτού πάντως απαιτούνται και οδηγίες εφαρμογής κάτι που μπορεί να μειώσει και άλλο το τελικό-χορηγούμενοι εφάπαξ…

Θ) Η ίδια διαδικασία με τις επικουρικές συντάξεις θα ισχύσει και για τα μερίσματα των Μετοχικών Ταμείων (πολιτικών υπαλλήλων, Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας) καθώς και γι’ αυτά ισχύει η «ρήτρα μηδενικού ελλείμματος». Και η εφαρμογή της διάταξης θα οδηγήσει σε μείωση των ποσών που εισπράττει ο συνταξιούχος.

Ι) Αναμένεται να τεθούν νέα, πιο αυστηρά, εισοδηματικά κριτήρια για την χορήγηση του ΕΚΑΣ. Το μέτρο έρχεται να συμπληρώσει την αύξηση του ορίου ηλικίας,  για την χορήγηση του επιδόματος, στο 65^ο έτος, όριο που ίσχυσε για πρώτη φορά το 2014 (από το 60ό μέχρι τότε). Και τα δύο περιοριστικά μέτρα στοχεύουν στον έλεγχο της σχετικής δαπάνης, η οποία βαρύνει αποκλειστικά των προϋπολογισμό, σε περίπου 500 εκ. ευρώ το 2015 από 750 που ανήλθε πέρυσι και, εν τέλει, την κατάργηση του επιδόματος και την ενίσχυση των ηλικιωμένων μέσω της διαδικασίας του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.

IA) Αυξάνεται στο 50% η έκπτωση για την αναγνώριση της στρατιωτικής θητείας προκειμένου να θεμελιώσει ένας ασφαλισμένος συνταξιοδοτικό δικαίωμα. Το σχετικό κόστος είναι ιδιαίτερα σημαντικό στον ιδιωτικό τομέα καθώς ανέρχεται σε ποσοστό 20%, επί του μισθού του προηγουμένου, της αίτησης αναγνώρισης, μισθού. Συν 6% για την αναγνώριση του ίδιου χρόνου στο επικουρικό ταμείο.

IB) Μείωση κατά μία ποσοστιαία μονάδα του ποσοστού αναπλήρωσης για τις συντάξεις του δημοσίου και των ειδικών ταμείων (με βάση το νόμο 3029/02). Συγκεκριμένα το ποσοστό αναπλήρωσης έχει αρχίσει από το 2008 να μειώνεται για κάθε χρόνο για τους αποχωρούντες μετά την ημερομηνία αυτή και μετά.

Πηγή